PRZYCZYNY ROZWIĄZANIA SPÓŁKI

Różne mogą być przyczyny rozwiązania spółek osobowych, takich jak w szczególności spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa. Jako przyczyny rozwiązania spółek osobowych należy wskazać:

Po pierwsze, przyczyny przewidziane w umowie spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej, tj.:

• upływ czasu, na jaki spółka została zawiązana;
• utrata koncesji lub zezwolenia;
• utrata zdolności do pracy przez najważniejszego wspólnika;
• osiągnięcie celu spółki wymienionego w umowie spółki;
• zaprzestanie realizacji wspólnego celu przez wspólników;
• podjęcie działalności konkurencyjnej przez więcej niż połowę wspólników.

Po drugie, uchwałę wspólników o rozwiązaniu spółki

Istotne: Zasadą jest jednomyślna uchwała wspólników (art. 58 § 1 pkt 2 k.s.h.). Na podstawie art. 9 k.s.h. jeżeli umowa spółki tak stanowi, można także podjąć uchwałę o zmianie umowy spółki i przeprowadzić procedurę rozwiązania większością głosów. Uchwałą musi mieć formę pisemną. Będzie to jednak mimo wszystko uchwała, którą należy zakwalifikować na podstawie art. 58 § 1 k.s.h., czyli przewidzianą w umowie spółki. Natomiast uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki zawsze musi zostać podjęta w drodze jednomyślnej większości głosów.

Po trzecie, zakończenie postępowania upadłościowego spółki.

Istotne: Ogłoszenie upadłości spółki nie prowadzi do jej rozwiązania, jeżeli postępowanie upadłościowe zakończyło się układem lub zostało uchylone lub umorzone z innych przyczyn.

Po czwarte, rozwiązanie spółki przez sąd w związku z powództwem każdego ze wspólników, co powinien uzasadnić ważnymi powodami.

Po piąte, śmierć wspólnika. W przypadku śmierci wspólnika spółki jawnej, możliwe jest przekształcenie spółki jawnej w spółkę komandytową lub komandytowo-akcyjną z przyznaniem spadkobiercom statusu komplementariuszy bądź akcjonariuszy (art. 583 § 1 i 2 k.s.h.).

Po szóste, wypowiedzenie umowy przez wspólnika.

Po siódme, wypowiedzenie umowy przez wierzyciela wspólnika.

Po ósme, pozostanie w spółce partnerskiej wyłącznie jednego partnera, który ma prawo wykonywania wolnego zawodu.

Po dziewiąte, ogłoszenie upadłości wspólnika.

Istotne: W spółkach osobowych likwidacja nie jest obowiązkowym elementem rozwiązania spółki. Wspólnicy i partnerzy tych spółek mogą zrezygnować z przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego i ustalić inny sposób zakończenia działalności. Taką czynnością będzie podjęcie jednomyślnej uchwały o zakończeniu działalności i podziale majątku w naturze. Innym sposobem zakończenia działalności spółki bez konieczności prowadzenia postępowania likwidacyjnego będzie przejęcie majątku spółki przez jednego lub kilku wspólników lub sprzedaż całego majątku spółki i spłata zobowiązań.

Otwarcie likwidacji następuje na skutek powzięcia jednomyślnej uchwały przez wspólników o rozwiązaniu spółki, zaistnienia przyczyn jej rozwiązania, uprawomocnienia się orzeczenia sądu o rozwiązaniu spółki.

ZMIANA ZASAD FUNKCJONOWANIA SPÓŁKI

Otwarcie likwidacji powoduje zmianę zasad prowadzenia spraw i reprezentowania spółki, albowiem  kompetencje w tym zakresie przejmują likwidatorzy. Likwidatorami mogą być wszyscy wspólnicy, niektórzy z nich lub osoby spoza grona wspólników. Uchwała taka wymaga jednomyślności, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 70 § 1 k.s.h.). Firma spółki musi zostać uzupełniona o dodatek „w likwidacji”, przy czym dodatek ten nie podlega rejestracji w sądzie. W okresie likwidacji wygasa prokura, która w tym czasie nie może być ustanowiona. Nie można również podzielić majątku spółki pomiędzy wspólników.

ROZWIĄZANIE SPÓŁKI Z PRZEPROWADZENIEM PROCESU LIKWIDACJI

Czynności likwidacyjne polegają na zakończeniu bieżących interesów spółki, ściągnięciu wierzytelności, wypełnieniu zobowiązań i upłynnieniu majątku spółki. Nowe interesy mogą być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do zakończenia spraw w toku (art. 77 § 1 k.s.h.).

Procedura tego rodzaju składa się z następujących etapów:

• ustanowienia likwidatorów;
• zgłoszenie otwarcia likwidacji do rejestru;
• sporządzenie bilansu otwarcia likwidacji;
• czynności likwidacyjne;
• podział majątku;
• podsumowanie likwidacji;
• złożenie wniosku o wykreślenie spółki z KRS.

USTANOWIENIE I ODWOŁANIE LIKWIDATORÓW

Likwidatorami w spółkach osobowych mogą być wyłącznie osoby fizyczne mające pełną zdolność do czynności prawnych. Jak już wspomniano likwidatorzy powoływani są jednomyślną uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej bądź likwidatorów powołuje sąd.

Istotne: Sąd rejestrowy może, z ważnych powodów na wniosek wspólnika lub innej osoby mającej interes prawny (wierzyciel spółki, wierzyciel osobisty wspólnika, syndyk masy upadłościowej, współmałżonek wspólnika, osoba wskazana przez spadkobierców wspólnika) ustanowić likwidatorami tylko niektórych spośród wspólników, jak również inne osoby. Przeciwne postanowienia umowy są nieważne (art. 71 § 1 i 2 k.s.h.). Odwołanie likwidatora następuje z kolei w drodze jednomyślnej uchwały wspólników lub z ważnych powodów przez sąd rejestrowy na wniosek wspólnika lub innej osoby mającej interes prawny (art. 73 § 1 k.s.h.).

ZGŁOSZENIE LIKWIDACJI DO SĄDU REJESTROWEGO

W razie zaistnienia jednych z przyczyn rozwiązania spółki, należy zawiadomić sąd rejestrowy. Zgłoszenie odbywa się na wniosek według właściwości miejscowej sądu rejonowego (sądu gospodarczego) zgodnej dla siedziby spółki. Zgłoszenie zmiany danych w rejestrze jest prawem i obowiązkiem likwidatorów. Nie dotyczy to jednak likwidatorów ustanowionych przez sąd.

Istotne: Jeżeli spółka została pierwotnie zarejestrowana w systemie S-24, a następnie zarejestrowano zmiany przez Portal Sądów Rejestrowych lub w formie papierowej – nie można ponownie wrócić do Systemu S-24 i odtąd wszelkie dalsze zmiany należy zgłaszać przez Portal Sądów Rejestrowych.

Na likwidatorach ciąży obowiązek zgłoszenia do KRS w terminie 7 dni faktu otwarcia likwidacji spółki, co dokonuje się poprzez złożenie wniosku o zmianę danych (art. 22 ustawy o KRS). Do wniosku dołącza się załączniki:

1. uchwałę o rozwiązaniu spółki i otwarciu jej likwidacji (w przypadku systemu S-24 należy uchwałę taką utworzyć w systemie zgodnie ze wzorcem tam przewidzianym);
2. oświadczenie likwidatorów o wyrażeniu zgody na pełnienie funkcji wraz z adresem do doręczeń (jest to dokument zewnętrzny, którzy należy utworzyć odrębnie);
3. listę adresów do doręczeń zawierająca imiona i nazwiska likwidatorów numer PESEL, ich adresy albo adresy do doręczeń elektronicznych (jest to dokument zewnętrzny, który należy utworzyć odrębnie);
4. dowód uiszczenia opłaty sądowej oraz opłaty za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Istotne: Opłata sądowa od wniosku wynosi 250 zł w przypadku Portalu Sądów Rejestrowych. Natomiast w przypadku portalu S-24 opłata wynosi 200 zł. Do tego dochodzi opłata w wysokości 100 zł za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

W zgłoszeniu należy podać zgodnie z art. 74 § 1 k.s.h.:

1. przyczyny rozwiązania spółki, w tym dane dotyczące uchwały o rozwiązaniu spółki lub dane zawarte w orzeczeniu sądowym o rozwiązaniu spółki;
2. imiona i nazwiska likwidatorów oraz ich adresy albo adresy do doręczeń elektronicznych wraz z numerami PESEL;
3. sposób reprezentacji spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowym sposobie reprezentacji spółki.

Istotne: Likwidatorzy mogą udzielić adwokatowi lub radcy prawnemu pełnomocnictwa do reprezentacji spółki w postępowaniu przed KRS. W takim razie stosowny wniosek wraz z innymi dokumentami złoży i podpisze pełnomocnik.

BILANS OTWARCIA SPÓŁKI

Na likwidatorach ciąży dwukrotny obowiązek sporządzenia bilansu likwidacyjnego spółki. Jeżeli postępowanie likwidacyjne trwa krótko i nie przekracza końca roku obrotowego, konieczne jest tylko sporządzenie bilansu na dzień rozpoczęcia likwidacji i na dzień jej zakończenia. Bilans stanowi wartościowe ujęcie rzeczywistego stanu aktywów i pasywów na dzień bilansowy. Jeżeli likwidacja trwa dłużej i przekracza rok obrotowy, konieczne jest oprócz bilansu otwarcia i bilansu zamknięcia – sporządzenie na koniec każdego roku obrotowego sprawozdania finansowego. Obejmuje ono bilans, rachunek zysków i strat (rachunek wyników), sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych, zestawienie zmian w kapitale własnym i informację dodatkową.

Istotne: W czasie procesu likwidacji spółka ma obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz sporządzania sprawozdań finansowych. Może się zatem zdarzyć, że spółka będzie musiała sporządzić zarówno sprawozdanie na dzień poprzedzający otwarcie likwidacji, jak i roczne sprawozdanie finansowe za  okres od dnia otwarcia likwidacji do dnia kończącego rok obrotowy.

CZYNNOŚCI LIKWIDACYJNE

Czynności likwidacyjne obejmują zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki. Likwidatorzy są uprawnieni do wykonywania wyłącznie czynności likwidacyjnych, co już nie obejmuje podejmowania nowych interesów.

PODZIAŁ MAJĄTKU W LIKWIDACJI

Zasadą jest, że z majątku spółki spłaca się przede wszystkim zobowiązania. Jeżeli jednak z majątku spółki rozumianego jako aktywa i pasywa nie można spłacić wszystkich zobowiązań, likwidatorzy mają obowiązek majątek upłynnić. Należy także pozostawić odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych i spornych (art. 82 § 1 k.s.h.).

Istotne: Gdyby majątek spółki nie wystarczał na spłatę udziałów i długów, brakującą kwotę dzieli się pomiędzy wspólników zgodnie z postanowieniami umowy. Jeżeli natomiast umowa nie zawiera żadnych postanowień w tym względzie, podział następuje stosownie do stopnia uczestniczenia w stratach spółki. Rzeczy wniesione do używania zwraca się wspólnikom w naturze.

OBOWIĄZKI LIKWIDATORÓW PO ZAKOŃCZENIU LIKWIDACJI

Zakończenie czynności likwidacyjnych wiąże się z obowiązkiem sporządzenia przez likwidatorów bilansu likwidacyjnego i złożeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru. W przypadku rozwiązania spółki bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, obowiązek złożenia wniosku ciąży na wspólnikach. Chodzi o sytuację, gdy podział środków następuje w naturze bez przeprowadzenia likwidacji. Wniosek podpisywany jest stosownie do zasad reprezentacji przewidzianych w spółce w związku z czym nie istnieje obowiązek, aby podpisywali go wszyscy wspólnicy. Wraz z wnioskiem o wykreślenie spółki z rejestru likwidatorzy składają:

1. bilans likwidacyjny na dzień zakończenia działalności spółki;
2. oświadczenie likwidatorów o zakończeniu likwidacji, w tym zakończeniu bieżących interesów spółki, ściągnięciu wierzytelności, wypełnieniu zobowiązań, upłynnieniu majątku spółki;
3. oświadczenie o braku toczących się postępowań sądowych, administracyjnych, komorniczych oraz o zaspokojeniu wszystkich wierzytelności;
4. uchwałę wspólników (partnerów) o wyznaczeniu przechowawcy ksiąg i dokumentów rozwiązanej spółki.

Po stwierdzeniu, że likwidacja została prawidłowo przeprowadzona sąd rejestrowy wydaje postanowienie o wykreśleniu spółki z rejestru.

ROZWIĄZANIE SPÓLKI BEZ PRZEPROWADZENIA LIKWIDACJI

Jak wspomniano wyżej spółka jawna, partnerska i komandytowa, ale już nie komandytowo-akcyjna mogą uniknąć żmudnego i długiego procesu likwidacji. Jest to możliwe, gdy zostanie przykładowo podjęta jednomyślna uchwała o rozwiązaniu spółki bez przeprowadzenia likwidacji. W ramach tej uchwały dojdzie do przejęcia majątku spółki przez wspólnika (wspólników) lub majątek spółki zostanie sprzedany.

Istotne: Jeżeli przyczyną rozwiązania spółki jest wypowiedzenie umowy spółki przez wierzyciela wspólnika, przeprowadzenie likwidacji jest obligatoryjne. Nie ma wówczas możliwości odstąpienia od procesu likwidacji.

Wniosek o wykreślenie spółki z rejestru składają osoby upoważnione do tego w umowie spółki, zgodnie z zasadami reprezentacji. Do wniosku dołącza się następujące dokumenty:

1. uchwałę wspólników o rozwiązaniu spółki bez przeprowadzenia likwidacji;
2. uchwałę wspólników o wyznaczeniu przechowawcy ksiąg i dokumentów rozwiązanej spółki;
3. oświadczenie o braku toczących się postępowań sądowych, administracyjnych, komorniczych oraz o zaspokojeniu wszystkich wierzytelności.

INNE OBOWIĄZKI

Po zakończeniu procesu rozwiązania spółki należy jeszcze zawiadomić o tym urząd skarbowy na formularzu NIP-8 i przedłożyć odpis sprawozdania likwidacyjnego wraz z wykazem składników majątku sporządzonym na dzień zakończenia likwidacji i spisem z natury. Do tego dochodzi formularz VAT-Z w przypadku podatników VAT. Należy też wyrejestrować kasę fiskalną.

CO NA TO SĄD?

W świetle tezy wyroku SN z dnia 16 stycznia 2009 r., V CSK 240/08, LEX  nr 526921, w okresie likwidacji do spółki stosuje się przepisy dotyczące stosunków wewnętrznych i zewnętrznych. Oznacza to, że spółka istnieje nadal, w tym może wytaczać powództwa.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

Spółka partnerska o nazwie „Pawelec, Mikulski spółka partnerska” ma dwóch partnerów Jana Pawelca i Stefana Mikulskiego. W dniu 16 października 2023 r., partnerzy podjęli uchwałę o rozwiązaniu spółki bez przeprowadzenia jej likwidacji. Uchwała została podjęta jednomyślnie. Ponieważ zyski spółki przewyższały jej zobowiązania partnerzy postanowili dokonać sprzedaży majątku spółki. W tym celu ogłosili przetarg i po wybraniu najkorzystniejszej oferty w dniu 25 listopada 2023 r., faktycznie doszło do sprzedaży majątku spółki. Upoważnionym do reprezentacji spółki był partner Stefan Mikulski, który w dniu 27 listopada 2023 r., złożył do właściwego miejscowo sądu rejestrowego wymagane prawem dokumenty celem wykreślenia spółki z rejestru. Ze względu na fakt, że spółki partnerskie nie zostały przewidziane w systemie S-24 wniosek o wykreślenie spółki z rejestru został złożony w Portalu Sądów Rejestrowych. W dniu 4 grudnia 2023 r., sąd rejestrowy wydał postanowienie, mocą którego doszło do wykreślenia spółki z rejestru.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Regulacja dotycząca rozwiązania spółki partnerskiej stanowi powtórzenie rozwiązania przewidzianego dla spółki jawnej. Jedynie szerszy jest katalog przyczyn rozwiązania tej spółki, bo obejmujący utratę prawa do wykonywania wolnego zawodu przez jednego lub wszystkich partnerów.
2. Zamiast likwidacji spółki osobowej, wspólnicy mogą zawrzeć układ co do innego sposobu zakończenia działalności. Może on przewidywać przejęcie przedsiębiorstwa spółki przez jednego lub kilku wspólników wraz z obowiązkiem spłaty pozostałych wspólników, zbycie przedsiębiorstwa spółki osobie trzeciej, wniesienie przedsiębiorstwa spółki do założonej w tym celu lub istniejącej spółki.
3. Przejęcie spółki partnerskiej przez inną spółkę albo połączenie spółki partnerskiej w inną spółkę przez zawiązanie nowej spółki powoduje rozwiązanie spółki bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego w dniu wykreślenia z rejestru (art. 493 § 1 k.s.h.).
4. Postępowanie likwidacyjne jest sposobem na ustalenie wartości majątku handlowej spółki osobowej.
5. Przyczyny rozwiązania spółki osobowej można podzielić na powstałe z mocy woli wspólników, co dotyczy umowy spółki lub uchwały bądź z mocy prawa, co dotyczy ogłoszenia upadłości spółki, śmierci wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości, wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika, prawomocnego orzeczenia sądu.
6. Uchwała o rozwiązaniu spółki zachodzi wtedy, gdy nie występuje ustawowa lub umowna przyczyna rozwiązania spółki. Uchwała musi być podjęta jednomyślnie, gdyż w przypadku braku zgody nawet jednego ze wspólników blokuje to rozwiązanie spółki.
7. Porozumienie w sprawie zakończenia działalności spółki może być zawarte w pierwotnej umowie spółki lub w drodze zmiany umowy spółki.
8. Księgi i dokumenty rozwiązanej spółki należy oddać na przechowanie wspólnikowi lub osobie trzeciej na okres nie krótszy niż pięć lat. W przypadku braku zgody wspólnika lub osoby trzeciej przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy (art. 84 § 3 k.s.h.).

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny