DEFINICJA PROKURENTA

Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa udzielanym przez przedsiębiorcę, który w przypadku spółek handlowych podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców KRS. Prokurent jest umocowany do reprezentowania spółek, w szczególności podejmowania czynności sądowych i pozasądowych wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa (art. 109¹ k.c.). Prokurent może więc w imieniu spółki zawierać umowy, reprezentować ją w sądzie bądź przed innymi organami. Upoważnienie prokurenta do występowania w imieniu spółki wynika z faktu wpisu do KRS. Zakres umocowani prokurenta można zawsze sprawdzić w KRS.

Istotne: Prokurent nie jest uprawniony do dokonania w imieniu spółki zbycia przedsiębiorstwa, dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości. Do tego rodzaju czynności potrzebne jest pełnomocnictwo do poszczególnej czynności (art. 109³ k.c.).

Jeżeli przepisy Kodeksu spółek handlowych określają wprost podmiot uprawniony do reprezentacji spółki, wówczas prokurent nie posiada uprawnienia do reprezentowania spółki. Przykładowo prokurent nie może reprezentować spółki kapitałowej w organizacji bądź w umowach i sporach z członkami zarządu.

KTO MOŻE ZOSTAĆ PROKURENTEM

Na mocy art. 109² § 2 k.c. prokurentem może być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Tym samym udzielenie prokury podmiotowi bez wymienionych kwalifikacji podmiotowych pozostaje nieważne (art. 58 § 1 w zw. z art. 109² § 2 k.c.). Za nieważne należy również uznać udzielenie prokury członkowi rady nadzorczej albo komisji rewizyjnej (art. 214 albo art. 387 k.s.h.).

Istotne: Oparcie się na przepisach o prokurze oraz przepisach dotyczących reprezentacji w spółkach kapitałowych prowadzi do wniosku, że brak jest zakazu udzielania prokury członkom zarządu. Podobnie prokury można udzielić wspólnikowi pozbawionemu prawa reprezentacji, jaki i wspólnikowi niepozbawionemu prawa reprezentacji spółki osobowej.

Szczególne wymogi dla prokurentów spółek handlowych polegają na zakazie pełnienia tej funkcji przez osoby skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII-XXXVII Kodeksu karnego oraz art. 585, art. 587, art. 590 i art. 591 k.s.h. Chodzi w szczególności o przestępstwa przeciwko ochronie informacji, wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi.

Osoba skazana za jedno z tych przestępstw może pełnić funkcję prokurenta dopiero po upływie piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, chyba że wcześniej doszło do zatarcia skazania. W terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, taki skazany prokurent może złożyć wniosek o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji w spółce lub skrócenie okresu zakazu, ale wyłącznie wtedy, gdy przestępstwo zostało popełnione nieumyślnie.

POWOŁANIE PROKURENTA W SPÓŁKACH HANDLOWYCH

Powołanie prokurenta w spółkach kapitałowych, tj. spółce z o.o., spółce akcyjnej i prostej spółce akcyjnej wymaga zgody wszystkich członków zarządu (art. 208 § 6 w zw. z art. 371 § 4 w zw. z art. 300⁶⁴ § 2 k.s.h.). W prostej spółce akcyjnej zamiast zarządu może zostać ustanowiona rada dyrektorów, która wyraża zgodę na powołanie prokurenta.

W spółce jawnej ustanowienie prokurenta wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki (art. 41 § 1 k.s.h.).

W spółce partnerskiej ustanowienie prokurenta wymaga zgody wszystkich partnerów, chyba że powołano w niej zarząd, który wówczas powołuje prokurenta (art. 96 § 1 k.s.h.).

W spółce komandytowej i komandytowo-akcyjnej ustanowienie prokurenta wymaga zgody wszystkich komplementariuszy, których z mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prowadzenia sprawa spółki (art. 103 w zw. z art. 137 k.s.h).

ODWOŁANIE PROKURENTA

Odwołać prokurenta w spółkach kapitałowych może każdy członek zarządu lub każdy członek rady dyrektorów, jeżeli chodzi o prostą spółkę akcyjną. W spółkach osobowych odwołać prokurenta może każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki (spółka jawna), każdy z partnerów lub członków zarządu, o ile jest powołany (spółka partnerska), każdy komplementariusz mający prawo prowadzenia spraw spółki (spółka komandytowa i komandytowo-akcyjna).

Istotne: Odwołanie prokury może nastąpić bez żadnej przyczyny, co wymaga jednak zgłoszenia tego faktu do KRS w terminie 7 dni od dnia jej wygaśnięcia (art. 22 ustawy o KRS).

WYMOGI UDZIELENIA PROKURY

Powołanie prokurenta wymaga jednomyślnej zgody wszystkich członków zarządu (rady dyrektorów), wspólników, partnerów, komplementariuszy mających prawo prowadzenia spraw spółki. W następstwie jednomyślnej uchwały dopuszczalne jest udzielenie prokury w drodze złożonemu prokurentowi oświadczenia woli.

Istotne: W spółkach kapitałowych prokurenta powołuje się, zaś prokury udziela. Z kolei w spółkach osobowych prokurenta ustanawia się, zaś prokury udziela.

Udzielenie prokury następuje na piśmie pod rygorem nieważności (art. 109² k.c.). Po podpisaniu oświadczenia o udzieleniu prokury zgodnie z zasadami reprezentacji w danej spółce i przyjęciu tego oświadczenia przez prokurenta, mamy do czynienia ze skutecznym udzieleniem prokury. Odtąd prokurent może formalnie występować w imieniu spółki. W spółkach jednoosobowych, to jedyny członek zarządu udziela prokury.

RODZAJE UDZIELANYCH PROKUR

Można wyróżnić prokurę samoistną, łączną, oddziałową.

Wyłącznie prokura samoistna uprawnia do reprezentowania spółki samodzielnie przez prokurenta. Prokura łączna może być udzielana kilku osobom łącznie lub oddzielnie (art. 109⁴ § 1 k.c.). Oznacza to, że w ramach prokury łącznej prokurent zobowiązany jest występować z innym podmiotem uprawnionym do reprezentowania spółki.

Można wyróżnić następujące konfiguracje prokury łącznej:

1. Prokurent może reprezentować spółkę wyłącznie z innym prokurentem;
2. Prokurent może reprezentować spółkę wyłącznie z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem mającym prawo do prowadzenia spraw spółki osobowej;
3. Prokurent może reprezentować spółkę z innym prokurentem, a także z innym członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem mającym prawo do prowadzenia spraw spółki osobowej.

Prokura oddziałowa polega na ograniczeniu do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa (art. 109⁵ k.c.). Aktualnie nie istnieje jednak możliwość wpisana przedmiotu działalności oddziału przedsiębiorcy krajowego. Stąd nie jest możliwe wpisanie w rejestrze przedsiębiorców KRS zakresu spraw, które stanowiłyby przedmiot działalności oddziału przedsiębiorcy krajowego. Innymi słowy technicznie jest to niewykonalne. Z kolei prokura oddziałowa nie może być powiązana z oddziałem przedsiębiorcy zagranicznego.

ZGŁOSZENIE PROKURENTA W KRS

Po udzieleniu prokury prokurenta należy zgłosić do KRS. Obowiązek ten powstaje w ciągu 7 dni od zaistnienia zdarzenia powodującego ustanowienia prokurenta. Prokurę można zgłosić na Portalu Sądów Rejestrowych w sekcji reprezentacja podmiotu. Należy wypełnić pola dotyczące danych prokurenta, rodzaju udzielonej prokury (samoistna, łączna).

Istotne: Na podstawie art. 109 § 1 k.c. jedynie udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców KRS.

Załącznikami do wniosku będzie:

1. akt powołania prokurenta, czyli uchwała członków zarządu bądź innych organów lub osób upoważnionych do udzielania zgody na jego ustanowienie;
2. zgoda prokurenta na powołanie;
3. oświadczenie prokurenta o adresie do doręczeń.

W przypadku spółki zarejestrowanej w systemie S-24 zgłoszenia należy dokonać za pośrednictwem tego systemu. Dokumenty podpisują członkowie zarządu lub osoby uprawnione do reprezentacji w spółkach osobowych podpisem odręcznym, profilem zaufanym lub elektronicznym podpisem kwalifikowanym.  Natomiast sam wniosek mogą podpisać osoby uprawnione do reprezentacji spółki, adwokat albo radca prawny.

KOSZTY USTANOWIENIA PROKURENTA

Na koszty ustanowienia prokurenta składają się:

1. opłata za wpis do KRS w wysokości 250 zł;
2. opłata za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym wynosząca 100 zł.

W przypadku spółki zarejestrowanej przez system S-24 opłaty są tańsze, bo wynoszą odpowiednio 200 zł za wpis i 100 zł za ogłoszenie w MSIG.

WYGAŚNIĘCIE PROKURY

Prokura wygasa wskutek:

• upływu czasu, na jaki została udzielona;
• odwołania;
• powołania prokurenta w skład organu nadzoru danej spółki;
• uzyskania uprawnień do reprezentowania spółki pod innym tytułem prawnym;
• spełnienia warunku jej udzielenia;
• śmierci prokurenta;
• wykreślenia z rejestru przedsiębiorców KRS;
• upadłości spółki;
• otwarcia likwidacji spółki;
• przekształcenia spółki;
• utraty przez prokurenta zdolności do czynności prawnych;
• prawomocnego skazania prokurenta za któreś z przestępstw wskazanych w art. 18 k.s.h.,
• ustanowienia kuratora dla spółki na podstawie art. 42 § 1 k.c.

CO NA TO SĄD?

W świetle uchwały SN z dnia 17 stycznia 2008 r., III CZP 126/07, OSNC 2009, nr 1, poz. 7 oraz wyroku SN z dnia 8 listopada 2007 r., III CZP 92/07, OSNC 2008, Nr 11, poz. 126 pełnomocnik procesowy reprezentujący osobę prawną dokonujący w jej imieniu czynności procesowych musi wykazać swoje umocowanie nie tylko przez przedłożenie dokumentu pełnomocnictwa, ale również przez przedłożenie dokumentu, z którego wynikałoby, że osoby udzielające pełnomocnictwa w imieniu osoby prawnej miały umocowanie do działania w jej imieniu w chwili udzielania pełnomocnictwa.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

Spółka jawna składa się z trzech wspólników, tj. Witolda Mrówki, Aleksandra Drożdza, Macieja Kuklińskiego. W umowie spółki zawarto postanowienie, zgodnie z którym wszyscy wspólnicy reprezentują spółkę łącznie. Natomiast prowadzenie spraw spółki powierzono w umowie wyłącznie Aleksandrowi Drożdżowi i Maciejowi Kuklińskiemu. Wspólnicy ci zamierzają powołać prokurenta. Czynności tej sprzeciwia się Witold Mrówka. Prokurent nie ma możliwości wpisania go do rejestru przedsiębiorców KRS ze względu na sprzeciw Witolda Mrówki. Wprawdzie do ustanowienia prokury wystarczy zgoda Drożdza i Kuklińskiego jako prowadzących prawo spółki, jednakże sposób reprezentacji wymaga udziału zgody wszystkich wspólników do dokonania jakiejkolwiek czynności, w tym ustanowienia prokury.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Udzielenie prokury stanowi jednostronną czynność osób uprawnionych do reprezentacji spółki, która kierowana jest do oznaczonego adresata. Prokura jest udzielona z chwilą, gdy oświadczenie woli dotrze do adresata w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią.
2. Brak przeszkód co do tego, aby udzielenie prokury przez spółki kapitałowe nastąpiło w okresie organizacji.
3. Prokury nie może udzielić komandytariusz spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej i to nawet w razie udzielenia mu pełnomocnictwa (art. 118 § 1 k.s.h.).
4. Na prokurencie nie ciąży obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy będącego jego mocodawcą.
5. Jeżeli umowa spółki została zawarta przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym, możliwe jest ustanowienie prokury również przy wykorzystaniu takiego wzorca, co oznacza, że obowiązuje wówczas wymóg formy pisemnej.
6. W sytuacji, gdy wniosek o wpis prokury do rejestru stanowi część wniosku o rejestrację spółki kapitałowej , to termin na zgłoszenie prokury do rejestru przedsiębiorców KRS ulega przedłużeniu do sześciu miesięcy od dnia zawarcia umowy bądź sporządzenia statutu (art. 169 § 1i art. 325 § 1 k.s.h.). Powyższe nie dotyczy spółki z o.o., której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, gdyż termin taki wynosi 7 dni (art. 169 § 2 k.s.h.).
7. Udzielenie prokury jest czynnością skierowaną na zewnątrz do określonej osoby, aczkolwiek czynność ta pozostaje w sferze wewnętrznego wyboru osób uprawnionych w spółce.
8. Zakres czynności sądowych prokurenta obejmuje na przykład wnoszenie i cofanie pozwu, ustanawianie pełnomocnictw procesowych, zawieranie ugód. Czynności pozasądowe polegają na zawieraniu umów, prowadzeniu przedsiębiorstwa, negocjacjach handlowych.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny