W świetle regulacji zawartej w art. 9 k.s.h., zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej. Komentowany przepis potwierdza dwie zasady przewidziane w umowach spółek osobowych. Pierwsza potwierdza autonomię stron w kwestii decyzji o podejmowaniu uchwał. Druga odnosi się do relacji zawartych w kodeksie cywilnym, gdzie również obowiązuje ograniczona autonomia spółek handlowych.

Istotne: Zasadą generalną jest jednomyślność wszystkich wspólników przy podejmowaniu uchwał. Tym samym zmiana umowy spółki w inny sposób jest rezultatem konsensusu obowiązującego przy zawarciu umowy spółki.

Możliwość głosowania większością głosów za zmianą umowy spółki zbliża spółki osobowe do spółek kapitałowych.

Istotne: Przepis art. 9 k.s.h., dotyczy wyłącznie spółek osobowych, za wyjątkiem jednak statutu spółki komandytowo-akcyjnej, ponieważ tak wynika z istoty tej spółki jako najbardziej z „kapitałowej” wśród wszystkich osobowych spółek handlowych.

Należy podnieść, że umowa spółki nie zajmuje się zagadnieniem podziału zysków i udziału w stratach. Oznacza to, że każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach i w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładów (art. 51 § 1 k.s.h.). Tak więc wspólnicy spółki jawnej mają równe prawa udziałowe.

Istotne: Do majątkowych praw udziałowych o charakterze organizacyjnym należy prawo głosu, które może zostać wyłączone w zakresie zmian umowy spółki dla poszczególnych wspólników.

Nie można także pominąć wątku, że umowa spółki powinna określać przedmiot i wartość wkładów poszczególnych wspólników. Wkłady zwykle zostają ustalone jako równe dla wszystkich wspólników.

Zmiany postanowień umowy spółki mogą zgodnie z powyższym dotyczyć ustalenia większości głosów albo też wprowadzać wymóg uzyskania quorum. Jednocześnie przepisy kodeksu spółek handlowych nie wykluczają pozostawienia decyzji o zmianie spółki w rękach, niektórych tylko wspólników. W takim przypadku decyzja o zmianie umowy spółki jako wiążąca dla wszystkich wspólników, może zapaść bez zgody wspólnika, którego praw dotyczy.

CO NA TO SĄD?

W myśl tezy wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 13 kwietnia 2022 r., VIII GC 63/21, zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników. Wspólnicy jako strony wielostronnej czynności prawnej, winni brać udział w procesie o stwierdzenie nieważności tej czynności.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

Spółka jawna ma dwóch wspólników Jana Popielę i Zbigniewa Potrzeszcza. Wkładem każdego ze wspólników do spółki jest gotówka w wysokości po 4 000, 00 zł. Umowa nie zawiera żadnych postanowień odnoszących się do udziału w zyskach i stratach. Istotnym postanowieniem jest to, że zmiana umowy spółki dokonuje się poprzez wyłączną decyzję Zbigniewa Potrzeszcza. W dniu 15 marca 2023 r., Zbigniew Potrzeszcz podjął faktycznie samodzielną decyzję o zmianie umowy spółki. Przedmiotem tej decyzji było zwiększenie wkładu wnoszonego przez drugiego ze wspólników Jana Popielę. Zmiana ta wprowadza obowiązek wniesienia do spółki przez Jana Popielę wkładu w wysokości 12 000, 00 zł. Zmiana przybrała formę pisemnej decyzji Zbigniewa Potrzeszcza, która została dodatkowo przez niego podpisana. Takiej zmianie umowy spółki sprzeciwia się Jan Popiela, który uważa, że jest dyskryminowany. Od razu należy zaznaczyć, że zmiana umowy spółki dokonana w drodze samodzielnego oświadczenia woli wyłącznie przez jedynego wspólnika uprawnionego do tego postanowieniami umowy spółki jest jak najbardziej prawidłowa. Uzgodnienie w umowie spółki, że wyłącznie jeden wspólnik będzie dokonywał zmian umowy spółki wiąże bezwzględnie innych wspólników, chociażby w ten sposób nakładano na nich dodatkowe obowiązki. W tym przypadku będzie to obowiązek uzupełnienia wkładu przez Jana Popielę o 8 000, 00 zł. Udziałowe prawo głosu tego wspólnika o charakterze organizacyjnym zostało wyłączone w zakresie zmian umowy spółki. Przepisy nie wykluczają zmian umowy spółki, jako prawa zastrzeżonego wyłącznie dla niektórych wspólników. Do spółek osobowych nie ma ponadto zastosowania art. 20 k.s.h. Przepis ten wprowadza zasadę równouprawnienia wspólników i akcjonariuszy spółek kapitałowych. Wspólnicy i akcjonariusze tych spółek powinni być zatem traktowani jednakowo w takich samych okolicznościach. W związku z powyższym niezadowolony wspólnik Jan Popiela może co najwyżej żądać rozwiązania spółki przez sąd na podstawie art. 63 § 1 k.s.h., lub wystąpić z niej na podstawie art. 65 k.s.h.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Zmiana umowy spółki może dokonać się w oparciu o samodzielną decyzję jednego wspólnika, przy czym możliwe jest to tylko wtedy, gdy tak stanowi umowa spółki, albowiem taki konsensus wspólnicy osiągnęli przy tworzeniu jej postanowień.
2. Podejmowanie uchwały o zmianie umowy spółki większością głosów należy uznać za element kapitałowy spółki jawnej. 
3. Zmiany postanowień umowy mogą dotyczyć ustalenia większości głosów. Może to być więc większość kwalifikowana np. 3/4 lub większość zwykła, czyli więcej głosów opowiada się za uchwałą niż przeciwko niej. Głosy wstrzymujące się i nieważne nie są brane przy obliczaniu głosów. Innymi słowy głosów oddanych „za” uchwałą musi być więcej niż głosów „przeciw”.
4. Zabezpieczenie praw wspólników w spółkach osobowych są bardzo wątłe. Takim przykładem jest właśnie nałożenie dodatkowych obowiązków w postaci chociażby konieczności uzupełnienia wkładu lub odebranie prawa do zmiany umowy spółki, które w spółkach kapitałowych dopuszczalne są wyłącznie za zgodą wspólnika, którego dotyczą.
5. Pewnym odstępstwem od zasady braku możliwości stosowania analogi do różnych typów spółek, tj. spółek osobowych i kapitałowych jest powołanie się na naturę spółki (art. 353¹ c.), bądź skorzystanie z rozwiązań zawartych w art. 58 k.c., tj. zasady bezwzględnej nieważności czynności prawnej, gdy dana czynność jest sprzeczna z ustawą, zmierza do jej obejścia lub jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Na ten przepis można się w szczególności powołać, jeżeli doszło do naruszenia zasady równego traktowania wspólników.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny