Podwyższenie kapitału zakładowego spółki akcyjnej jest szczególnym rodzajem zmiany statutu. W oparciu o przepisy KSH należy wyróżnić: zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego (w tym podwyższenie w wykorzystaniem środków własnych spółki, przy czym stanowi ono specyficzny tryb) podwyższenie „niezwykłe” w oparciu o kapitał docelowy i warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego.

Istotne: Podwyższenie związane jest z uchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy, wymaga zmiany statutu i może nastąpić przez emisję nowych akcji, podwyższenie wartości nominalnej dotychczasowych akcji oraz emisję nowych akcji o wyższym nominale połączoną z podwyższeniem wartości akcji dotychczasowych (art. 431 § 1 k.s.h.).

CO NA TO SĄD?

Według wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 1997 r., III CKN 95/97, OSNC 1997, nr 12, poz. 203, objęcie określonych akcji nowej emisji w związku z podwyższeniem kapitału akcyjnego- tak kakcji pieniężnych, jak i aportowych oraz objęcie ich przez dotychczasowych akcjonariuszy, jak i osoby trzecie – związane jest każdorazowo z konkretną uchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy o podwyższeniu kapitału. Jeżeli uchwała w sprawie pozbawiona była skutków prawnych, to w razie ponownego uchwalenia podwyższenia kapitału akcyjnego konieczne jest powtórne objęcie określonej liczby akcji przez zainteresowane osoby.

Emisja nowych akcji może się odbyć w drodze:

• subskrypcji prywatnej;
• subskrypcji zamkniętej;
• subskrypcji otwartej.

Subskrypcja prywatna polega na złożeniu przez spółkę oferty indywidualnie oznaczonemu akcjonariuszowi i jej przyjęciu. W wyniku tego dochodzi do zawarcia umowy spółki z przyszłym akcjonariuszem, co musi się odbyć na piśmie pod rygorem nieważności (art. 431 § 2 pkt 1 k.s.h.). Objęcie akcji nie może być uzależnione od warunku i terminu. W subskrypcji tej chodzić może o dopuszczenie do spółki określonych inwestorów dokapitalizujących spółkę. Prowadzić to będzie do zmiany układu kapitałowego, zmiany składu organizacyjnego, liczby głosów na walnym zgromadzeniu.

Istotne: Subskrypcja prywatna może zostać skierowana do akcjonariusza bądź niektórych akcjonariuszy.

Subskrypcja zamknięta jest drugim sposobem zaoferowania akcji, które oferowane są wyłącznie akcjonariuszom, którym służy prawo poboru, a zatem prawo pierwszeństwa objęcia akcji w podwyższonym kapitale zakładowym. W trybie subskrypcji zamkniętej nie dochodzi do zmiany składu osobowego wspólników, chyba że gwarant emisji obejmie akcje , które nie zostały objęte przez tych, którym służy prawo poboru (art. 443 k.s.h.).

Istotne: Subskrypcja zamknięta zasadniczo ogranicza krąg osób, które mogą objąć akcje. W ten sposób właśnie krąg osób odróżnia subskrypcję otwartą od zamkniętej. Oferta objęcia akcji składana jest w drodze ogłoszenia, chociaż zarząd może z tego zrezygnować i wysłać listy polecone, w których akcjonariusze zostaną poinformowani o treści ogłoszenia albo na adres doręczeń elektronicznych, jeżeli wszystkie dotychczasowe akcje są imiennymi (art. 434 § 3 k.s.h.).

Subskrypcja otwarta polega na zaoferowaniu w drodze ogłoszenia skierowanego do osób, którym nie służy prawo poboru. Tak więc może dotyczyć zarówno akcjonariuszy bez prawa poboru, jak i osób trzecich. Dopuszczalne jest objęcie akcji w ramach podwyższenia kapitału zakładowego części nowych akcji w drodze subskrypcji prywatnej , a części w drodze subskrypcji zamkniętej i otwartej.

Istotne: Różnica pomiędzy subskrypcją otwartą a subskrypcją prywatną sprowadza się do odmiennego kręgu osób, do których skierowana jest oferta i sposobu składania oferty. Na piśmie – subskrypcja prywatna, ogłoszenie – subskrypcja otwarta.

Aktualne przepisy nie przewidują obowiązku wpłacania bądź uiszczania całego kapitału zakładowego przy podwyższaniu kapitału. Jednakże podwyższenie kapitału zakładowego następuje z chwilą jego zarejestrowania (wyjątek stanowi podwyższenie warunkowe) po całkowitym wpłaceniu lub wniesieniu co najmniej 9/10 dotychczasowego kapitału zakładowego. Warunkiem podwyższenia jest zatem określony poziom wpłat na kapitał zakładowy.

Istotne: Wymóg wpłaty lub wniesienia 9/10 należy odnosić zarówno do wkładów pieniężnych, jak i niepieniężnych. Brak ziszczenia się tej przesłanki stanowi przeszkodę we wpisie podwyższenia do rejestru. Zasada ta nie obowiązuje jednak w przypadku łączenia się spółek, które mogą być łączone bez całkowitego opłacenia kapitału (art. 431 § 3 k.s.h.).

Jeżeli chodzi o spółki publiczne wprowadzony został wymóg kworum obecności co najmniej 1/3 kapitału zakładowego przy podjęciu uchwał o podwyższeniu kapitału zakładowego przewidujących objęcie akcji w drodze subskrypcji prywatnej lub subskrypcji otwartej. Nieodbycie się natomiast walnego zgromadzenia w celu podjęcia uchwały z powodu braku kworum powoduje, że można zwołać kolejne walne zgromadzenie, podczas którego uchwała może być podjęta bez względu na liczbę akcjonariuszy obecnych na zgromadzeniu, chyba że statut stanowi inaczej (art. 431 § 3a k.s.h.).

Zasadniczo zgłoszenie uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego do sądu przez zarząd powinno nastąpić w terminie sześciu miesięcy od podjęcia uchwały, gdyż po terminie traci ona moc. Tym samym podwyższenie zgłoszone po tym terminie będzie bezskuteczne, zaś sąd oddali taki wniosek. W przypadku akcji nowej emisji będących przedmiotem oferty publicznej objętej prospektem albo memorandum informacyjnym, zgłoszenie do sądu rejestrowego podwyższenia dokonanego w trybie emisji nowych akcji ograniczone zostało terminem 12 miesięcy liczonym od dnia zatwierdzenia prospektu lub memorandum. Zgłoszeń tych nie można jednak dokonać później niż po upływie miesiąca od dnia przydziału akcji, chociaż wniosek o zatwierdzeniu prospektu lub memorandum nie może zostać złożony po upływie czterech miesięcy od dnia powzięcia uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego (art. 431 § 4 k.s.h.).

Przepis art. 431 § 5 k.s.h., nakazuje dokonać zwrotu wkładów w razie niedojścia podwyższenia do skutku. Wówczas zarząd ma obowiązek zwrócić wkłady pieniężne i niepieniężne osobom, które złożyły oświadczenia o objęciu akcji. Zarząd robi to najpóźniej z upływem miesiąca od bezskutecznego upływu sześciomiesięcznego terminu, który upłynął od dnia powzięcia uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego, a w przypadku zgłoszenia podwyższenia kapitału zakładowego do sądu rejestrowego przed upływem miesiąca, licząc od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o odmowie rejestracji.

Istotne: Jeżeli w terminie trzech miesięcy od dnia otwarcia subskrypcji całość lub co najmniej minimalna liczba oferowanych akcji nie zostanie subskrybowana i należycie opłacona, podwyższenie kapitału uważa się za niedoszłe do skutku (art. 438 § 2 k.s.h.). Z kolei osoby, którym akcji nie przydzielono, należy wezwać do odbioru wpłaconych kwot najpóźniej z upływem dwóch tygodni od dnia zakończenia przydziału akcji. Termin odbioru tych kwot nie może być dłuższy niż dwa tygodnie od dnia ogłoszenia wezwania lub od dnia otrzymania listu poleconego przez akcjonariusza (art. 439 § 3 k.s.h.). Przepisy te są o tyle istotne, że zasady przewidziane w art. 431 § 5 k.s.h., nie naruszają reguł związanych z niepowodzeniem akcji zawartych właśnie w art. 438 § 2 i art. 439 § 3 k.s.h.).

Należy podkreślić, że objęcie akcji w trybie subskrypcji otwartej i zamkniętej może być uzależnione od warunku i terminu. Nie obowiązuje to jednak w zakresie subskrypcji prywatnej.

Do podwyższenia kapitału zakładowego stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu spółek handlowych odnoszące się do zwyżki emisyjnej (art. 309 § 2 k.s.h.), dopuszczalności opłacenia akcji nowej emisji po zarejestrowaniu podwyższenia (art. 309 § 3 i 5 k.s.h.), „widełkowej” emisji akcji z oświadczeniem zarządu o dookreśleniu wysokości kapitału w statucie (art. 310 § 2 i n. k.s.h.). obowiązku sporządzania sprawozdania dotyczącego wkładów niepieniężnych i poddaniu go badaniu przez biegłego rewidenta (art. 311-312, 432 § 1 pkt 1 k.s.h), zwolnienia niektórych wkładów z poddaniu takiemu badaniu (art. 312¹ k.s.h.), pozostawieniu przedmiotu wkładu na pokrycie akcji do wyłącznej dyspozycji zarządu (art. 315 § 2 k.s.h.), trybu postępowania związanego z istnieniem braków usuwalnych zgłoszenia podwyższenia do rejestru (art. 317 k.s.h), obowiązku zgłoszenia do rejestru faktu dokonania, po zarejestrowaniu podwyższenia, każdego wkładu na pokrycie akcji (art. 321 § 2 k.s.h.).

Uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego powinna zgodnie z art. 432 k.s.h., zawierać:

1. sumę, o jaką kapitał zakładowy ma być podwyższony;
2. oznaczenie, czy akcje nowej emisji są na okaziciela, czy imienne;
3. szczególne uprawnienia, jeżeli uchwała przewiduje przyznanie takich uprawnień akcjom nowej emisji;
4. cenę emisyjną nowych akcji lub upoważnienie zarządu albo rady nadzorczej do oznaczenia ceny emisyjnej;
5. datę, od której nowe akcje mają uczestniczyć w dywidendzie;
6. terminy otwarcia i zamknięcia subskrypcji albo upoważnienie udzielone zarządowi lub radzie nadzorczej do określenia tych terminów albo termin zawarcia przez spółkę umowy o objęciu akcji w trybie 431 § 2 pkt 1;
7. przedmiot wkładów niepieniężnych i ich wycenę oraz osoby, które mają objąć akcje za takie wkłady, łącznie z podaniem liczby akcji, które mają przypaść każdej z nich, jeżeli akcje mają być objęte za wkłady niepieniężne.

Uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego powinna wskazywać także dzień, według którego określa się akcjonariuszy, którym przysługuje prawo poboru nowych akcji (dzień prawa poboru), jeżeli nie zostali oni tego prawa pozbawieni w całości. Dzień prawa poboru nie może być ustalony później niż z upływem trzech miesięcy, licząc od dnia powzięcia uchwały, a w przypadku spółki publicznej – sześciu miesięcy od dnia powzięcia uchwały. Ogłoszony porządek obrad walnego zgromadzenia powinien także wskazywać proponowany dzień prawa poboru. Uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego w przypadku akcji nowej emisji będących przedmiotem oferty publicznej objętej prospektem albo zatwierdzanym memorandum informacyjnym może zawierać upoważnienie zarządu albo rady nadzorczej do określenia ostatecznej sumy, o jaką kapitał zakładowy ma być podwyższony, przy czym tak określona suma nie może być niższa niż określona przez walne zgromadzenie suma minimalna ani wyższa niż określona przez walne zgromadzenie suma maksymalna tego podwyższenia.

CO NA TO SĄD?

W myśl tezy orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1996 r., III CKN 4/96, OSP 1997, z. 3, poz. 64, objęcie akcji oznacza umowę zawartą między spółką a inwestorem (akcjonariuszem, osobą trzecią) w trybie ofertowym. Oferta spółki zostaje przyjęta przez inwestora, który zobowiązuje się wobec spółki do wniesienia wkładu w celu pokrycia określonej liczby akcji po cenie emisyjnej i uzyskuje przez to prawa udziałowe w spółce.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

Walne zgromadzenia akcjonariuszy spółki akcyjnej DAXA podjęło uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego w drodze emisji nowych akcji. Nastąpiło to w drodze subskrypcji prywatnej skierowanej do Jerzego Słonki i Grzegorza Michalika jako inwestorów finansowych. Obydwaj akcjonariusze przyjęli zaoferowane akcji na podstawie oświadczenia woli złożonego spółce na piśmie. Wnieśli w związku z tym dodatkowe wkłady pieniężne na podwyższenie, co zwiększyło majątek spółki. Objęcie akcji nie było uzależnione od warunku i terminu. Spółce chodziło o zaproponowanie nowych akcji inwestorów, którzy dokapitalizują spółkę. Obydwu inwestorom nie służyło prawo poboru.  Uchwała w przedmiocie wyłączenia prawa poboru wobec innych akcjonariuszy została podjęta razem z uchwałą o podwyższeniu kapitału zakładowego większością 3/4 głosów bez konieczności zachowania korum. Kapitał zakładowy w momencie podejmowania uchwały był opłacony w wysokości 9/10 dotychczasowego kapitału zakładowego. Nikt nie zaskarżył uchwał. Uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego została zgłoszona przez zarząd do sądu rejestrowego w terminie 3 miesięcy od dnia jej podjęcia.  Zarząd zgłosił także zmianę statutu. Uchwała zawierała wymagane prawem elementy o podwyższeniu kapitału zakładowego. Sąd rejestrowy zarejestrował podwyższenie kapitału zakładowego i zmianę statutu, ponieważ wszystkie czynności były prawidłowe.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Zmiana statutu ze względu na zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego przysługuje wyłącznie akcjonariuszom działającym na forum walnego zgromadzenia (art. 430 § 1 k.s.h.).
2. Adresatem oferty w ramach zwykłego podwyższenia w drodze oferty prywatnej jest zazwyczaj osoba, której nie służy prawo poboru (inwestor zagraniczny lub finansowy). Subskrypcja zamknięta skierowana jest do akcjonariuszy, którym służy prawo poboru. Subskrypcja otwarta kierowana jest do osób, którym nie służy prawo poboru, czyli nieoznaczonego kręgu osób.
3. Jeżeli podwyższenie kapitału następuje przez zwiększenie wartości nominalnej dotychczasowych akcji, subskrypcja jest bezprzedmiotowa, ponieważ nie dochodzi do emisji nowych akcji. Dotychczasowi akcjonariusze wnoszą wkłady na pokrycie zwyżki wartości nominalnej akcji. Jeżeli nie wyrażą zgody na objęcie akcji, podwyższenie nie dochodzi do skutku.
4. Uchwała o zmianie statutu, zwiększająca świadczenia akcjonariuszy, wymaga zgody wszystkich akcjonariuszy, których dotyczy (art. 415 § 3 k.s.h.).
5. W ramach jednego podwyższenia można łączyć różne sposoby objęcia akcji. Część akcji może być zaoferowana w związku z przysługującym im prawem poboru (subskrypcja zamknięta), a część zaproponowana określonemu inwestorowi zewnętrznemu (subskrypcja prywatna).
6. Oprócz umowy objęcia akcji subskrybent powinien jeszcze wyrazić zgodę na brzmienie statutu spółki. W przypadku subskrypcji prywatnej przepis art. 432 § 1 pkt 6 k.s.h. wyrazie bowiem wskazuje, aby uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego wskazywała termin zawarcia „umowy objęcia akcji”.
7. Podwyższenie kapitału zakładowego ma przede wszystkim umożliwiać dostarczenie spółce nowych bezzwrotnych funduszy. Mogą być one sfinansowane na nowe inwestycje lub spłatę zadłużenia.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny