Aby doszło do zmian w składzie wspólników spółki jawnej niezbędna jest z zasady jednomyślność wspólników (art. 9 k.s.h.). Zmiany mogą być związane z ustąpieniem dotychczasowych wspólników ze spółki oraz wstąpieniem nowych.

Istotne: Przystąpienie nowych wspólników jest możliwe, aczkolwiek w tym celu należy zmienić umowę spółki w ten sposób, że zmiany dokonają się z udziałem kandydatów na wspólników.

Zmiana umowy spółki nie oznacza jeszcze przystąpienia do spółki, ponieważ skuteczność tej czynności zależy od przewidzenia w zmienionej umowie, jakie wkłady muszą wnieść poszczególni nowi wspólnicy. Jak bowiem stanowi art. 25 pkt 1 w zw. z art. 3 k.s.h., umowa spółki jawnej powinna zawierać określenie wkładów wniesionych przez każdego wspólnika i  ich wartość.

Kolejnym elementem zmierzającym do zmian w składzie wspólników jest zmiana nazwy (firmy) spółki, która powinna zawierać nazwiska albo firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna” (art. 24 § 1 k.s.h.).

Istotne: Obligatoryjnym składnikiem zmienionej umowy spółki jest zamieszczenie nazwiska przyszłego wspólnika, obok którego powinny znajdować się jeszcze nazwiska dotychczasowych wspólników albo też nazwiska jednego z nich.

Jeżeli w zmienionej umowie spółki nie zawarto postanowień o sposobie reprezentacji spółki, stosuje się odpowiednio przepis art. 29 k.s.h., który stwierdza, że spółkę reprezentuje każdy ze wspólników.

Istotne: Osoby, które nie są formalnie wspólnikami, nie mogą reprezentować spółki przed sądem rejestrowym, jak również uzyskać wpis w zakresie nowego sposobu reprezentacji. Czynności podjęte przez takich niedoszłych wspólników przed sądem rejestrowym nie będą skuteczne, z uwagi na brak legitymacji czynnej i doprowadzą do odmowy wpisu.

Jeżeli chodzi o możliwość ustąpienia ze spółki w ramach zmiany umowy spółki jawnej, to w polskim porządku prawnym przewidziano kilka przepisów, które regulują kwestię zmian w gronie wspólników tej spółki. Tak więc ustąpienie może nastąpić w następujących przypadkach:

Po pierwsze, poprzez ustanie członkostwa w spółce na skutek śmierci wspólnika i wstąpienia w jego miejsce spadkobierców (art. 60 k.s.h.).

Po drugie, ustąpienie ze spółki poprzez wypowiedzenie umowy spółki (art. 61 k.s.h.).

Po trzecie, ustąpienie przez sądowe wyłączenie wspólnika (art. 63 k.s.h.).

Po czwarte, ustąpienie w związku ze śmiercią lub ogłoszeniem upadłości wspólnika (art. 64 k.s.h.).

Po piąte, wprowadzenie do spółki nowego wspólnika na podstawie zmiany umowy spółki (art. 9 k.s.h.).

Po szóste, ustąpienie ze spółki ze względu na wypowiedzenie umowy spółki przez wierzyciela wspólnika (art. 62 k.s.h.).

Istotne: Wyżej wskazane przyczyny, na skutek których dochodzi do wyjścia wspólnika ze spółki, są zwykle powodem rozwiązania spółki. Jednakże za zgodą pozostałych wspólników spółka może nadal istnieć, pod warunkiem, że nie będzie to spółka jednoosobowa.

Jednym ze sposobów wejścia do spółki jawnej przez nowych wspólników jest nabycie ogółu praw i obowiązków od dotychczasowego wspólnika. Oznacza to, że dawny wspólnik ustępuje ze spółki, a w jego miejsce wchodzi nowy wspólnik, przy czym czynność ta nie wymaga zmiany umowy spółki. Drugim sposobem wejścia do spółki jest przyjęcie nowych wspólników w drodze zmiany umowy spółki w trybie art. 9 k.s.h. Zasadą jest, że wszyscy wspólnicy muszą wyrazić zgodę na taką zmianę umowy spółki mającą na celu wprowadzenie nowego wspólnika. Umowa spółki może jednak przewidywać, że do takiej zmiany wystarczy określona większość albo zmiany dokonuje się poprzez decyzję tylko określonych wspólników.

Istotne: „Zwykła” zmiana umowy spółki nie umożliwia wyjścia wspólnika ze spółki, jeżeli nie zaistniał żaden z przypadków pozbawiających dotychczasowego wspólnika takiego statusu.

Wspólnik spółki jawnej posiada z tytułu uczestnictwa w spółce wiele praw i obowiązków organizacyjnych i materialnych, które podlegają zbyciu jako całość (art. 10 k.s.h.). Z uczestnictwem w spółce wiąże się także udział kapitałowy wynikający częstokroć z wniesionego wkładu przez poszczególnych wspólników. Zatem w przypadku wyzbycia się statusu wspólnika na przykład na skutek zbycia ogółu praw i obowiązków, śmierci wspólnika, wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela dochodzi do rozliczenia tego wspólnika, co dotyczy w szczególności rozporządzenia jego wkładem, jeżeli nie został on wniesiony na własność spółki.

Istotne: Pozbawienie statusu wspólnika w ramach zmiany umowy spółki mającego na celu usunięcie wspólnika ze spółki, niekiedy będąc nawet zastępowany przez inną osobę, nie może dokonać się jedynie poprzez samą zmianę umowy spółki, i to nawet przy jednomyślności wspólników. Każdy bowiem przypadek wymiany wspólników musi mieć swoje umocowanie w czynności prawnej lub faktycznym zdarzeniu, które prowadzą do wyeliminowania wspólnika ze spółki.

CO NA TO SĄD?

Zgodnie z tezą wyroku WSA w Poznaniu  z dnia 6 czerwca 2018 r., I SA/Po 289/19, LEX nr 2507512, zbycie ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej oraz związana z tym zmiana składu osobowego tej spółki nie stanowi samo w sobie zmiany umowy spółki. Na potrzebę odróżnienia zbycia ogółu praw i obowiązków i wystąpienia wspólnika ze spółki wskazał również NSA w wyroku z dnia 13 października 2020 r., II FSK 1614/18, LEX nr 3088163.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

Spółka jawna z firmą „Wiśniewski, Michalik spółka jawna” posiada dwóch wspólników: Mariusza Wiśniewskiego i Michała Michalika. Wiśniewski wniósł do spółki wkład w postaci 2000 złotych. Michalik wniósł do spółki wkład, jako komputer o wartości 5000 złotych. Umowa spółki nie określa udziału w zyskach, jak również sposobu reprezentacji. Wspólnicy mają zamiar odejść ze spółki, jednakże bez jej rozwiązywania. Gotowość do wstąpienia w miejsce dotychczasowych wspólników zgłaszają Paweł Kosal i Jan Górski. Dotychczasowi wspólnicy oraz kandydaci na wspólników dokonują jednomyślnej zmiany umowy spółki w ten sposób, że zmieniają jej nazwę na „Kosal spółka jawna”. Jednocześnie zmieniają postanowienia umowy dotyczące wspólników, któremu nadają następujące brzmienie „ wspólnikami spółki są Kosal i Górski”. Następnie Paweł Kosal zgłasza do rejestru zmianę umowy spółki, zmianę nazwy spółki, wnosi o wykreślenie z rejestru dotychczasowych wspólników oraz osób uprawnionych do reprezentacji, tj. Wiśniewskiego i Michalika, w ich miejsce zaś wpisanie Kosala i Górskiego jako nowych wspólników oraz osób uprawnionych do reprezentacji. Taka zmiana umowy spółki jest nieskuteczna i nie wywołuje żadnych skutków. Przede wszystkim nowi wspólnicy przystępujący do spółki powinni wnieść wkłady. Zmieniona umowa spółki nie przewiduje wkładów wnoszonych przez nowych wspólników, zatem przystąpienie nowych wspólników jest nieprawidłowe. Każdy wspólnik reprezentuje spółkę samodzielnie, gdy brak innych postanowień w umowie spółki. Idąc tym tropem, Nowak, który nie jest formalnie wspólnikiem nie może reprezentować spółki. Nie może również zgłosić do rejestru żadnych zmian z powodu braku legitymacji czynnej. Jednocześnie ustąpienie ze spółki dotychczasowych wspólników w drodze zmiany umowy spółki nie jest możliwe, jeżeli nie zachodzi jakakolwiek przyczyna przewidziana Kodeksem spółek handlowych. Chodzi w szczególności o podstawę do ustąpienia wspólnika ze spółki, tj. zbycia ogółu praw i obowiązków, czy wypowiedzenia umowy spółki.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Zmiany w składzie wspólników, a tym samym wejście do spółki dokonuje się poprzez zbycie ogółu praw lub obowiązków albo poprzez inną podstawę prawną przewidzianą w przepisach Kodeksu spółek handlowych.
2. Nie można odnosić przeniesienia ogółu praw i obowiązków do przeniesienia praw cząstkowych. Na ogół praw i obowiązków składają się wszystkie przysługujące prawa (do prowadzenia spraw, reprezentacji, udziału w zyskach itd.), jak również obowiązki (prowadzenie spraw, udział w stratach, powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej). Nie można więc rozszczepiać praw i obowiązków tylko zbywać je w całości.
3. Ogół praw i obowiązków może być niekiedy przedmiotem nabycia w częściach ułamkowych, co jest zwłaszcza następstwem spadkobrania.
4. Wspólnicy w umowie mogą przewidzieć, że zgoda na zbycie może być wyrażona przez wspólników w określonym czasie, tj. po czynności zbycia, przed czynnością zbycia, w trakcie tej czynności lub przewidywać wymóg uzgodnienia osoby nowego wspólnika.
5. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą solidarnie wspólnik dotychczasowy i nowy wspólnik.
6. Określenie wkładów wnoszonych przez nowego wspólnika na skutek określonej podstawy powodującej zmianę w składzie wspólników spółki stanowi essentialia negotii zmienionej umowy spółki.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny