W myśl art. 177 § 1 k.s.h. umowa spółki może zobowiązać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału. Dopłaty powinny być nakładane i uiszczane przez wspólników równomiernie w stosunku do ich udziałów (art. 177 § 2 k.s.h.).

Istotne: Dopłaty mogą być wnoszone w związku z czasowymi trudnościami finansowymi spółki, potrzebą jej dokapitalizowania, koniecznością poniesienia dodatkowych nakładów inwestycyjnych.

CO NA TO SĄD?

W świetle postanowienia NSA w Warszawie z dnia 18 grudnia 2013 r., II FZ 1098/13, LEX nr 1404538, dopłata jest formą wewnętrznej przymusowej pożyczki wspólników na rzecz spółki, która może być wykorzystana na pokrycie kosztów sądowych w sprawach prowadzonych przez spółkę.

Istotne: Mając na uwadze przepis art. 177 § 2 k.s.h można przyjąć, że wspólnik, który ma większą liczbę udziałów będzie w większym stopniu obciążony obowiązkiem dopłat. Naruszenie natomiast zasad określonych w tym przepisie jest podstawą powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników (art. 252 k.s.h.).

Wysokość i terminy dopłat oznaczane są w miarę potrzeby uchwałą wspólników. Jeżeli więc wspólnik nie uiścił dopłaty w określonym terminie, obowiązany jest do zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie; spółka może również żądać naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki (art. 178 § 1 i 2 k.s.h.).

Istotne: Wysokość i terminy dopłat ustalane są na podstawie uchwały wspólników i w tym zakresie przepis ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Nie ma jednak przeszkód, aby kwestie te regulowała umowa spółki.

Zasadą jest, że dopłaty mogą, lecz nie muszą być zwracane, jeżeli nie są wymagane na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym (art. 179 § 1 k.s.h.). Z przepisu tego wynika, że zwrot dopłat nastąpi w zasadzie wyjątkowo. Kodeks spółek handlowych w art. 179 § 2 k.s.h. nakłada dodatkowy warunek polegający na tym, że zwrot dopłat może nastąpić po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia o zamierzonym zwrocie w piśmie przeznaczonym do ogłoszeń spółki. Do zwrotu wymagana jest uchwała wspólników. Dopłaty powinny być zwracane równomiernie, tj. według równej miary czy równej wartości w stosunku do udziałów.

Istotne: Ustanowienie obowiązku dopłat powoduje, że wspólnicy muszą liczyć się z tym, że dopłaty nie zostaną zwrócone, chociażby taki był zamiar wspólników. Dodatkowo zwrot dopłat może obejmować całość lub część wnoszonych dopłat.

Nie można wprowadzić zasady, że jedni wspólnicy otrzymają zwrot dopłat wcześniej niż inni, jedni zostaną uprzywilejowani w określony sposób w stosunku do innych: na przykład tylko niektórzy będą mieli zwrócone wpłaty. Zwróconych dopłat nie uwzględnia się przy żądaniu nowych dopłat. Oznacza to, że jeżeli Krzysztofowi Majchrowi zwrócono dopłaty w wysokości 1000 zł, to tej kwoty nie liczy się, gdy znowu zachodzi potrzeba wniesienia nowych dopłat.

CO NA TO SĄD? 

W myśl tezy wyroku z dnia 10 stycznia 2012 r., III SA/Wa 1046/11, LEX nr 1099487, zwrot dopłat następuje wobec wspólników, ale tych, którzy są posiadaczami udziałów obciążonych obowiązkiem dopłat.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WZIĘTY

Kapitał spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi 20 000 zł. Adam Potoniec ma 100 udziałów po 100 zł. Podobnie Damian Michalski. W umowie spółki przewidziano dopłaty w wysokości 2000 zł na jeden udział. W dniu 20 sierpnia 2022 r., zgromadzenie wspólników jednomyślnie przesądziło w drodze uchwały o obowiązku dopłat w wysokości 500 zł na jeden udział. Dopłaty zostały wniesione i nie zostały zwrócone wspólnikom. W dalszej kolejności w dniu 25 października 2022 r., ponownie uchwalono kolejne dopłaty. Wspólnik Adam Potoniec zobowiązany został do dopłat w wysokości 2000 zł na każdy udział. Z kolei Damian Michalski miał wnieść dopłaty w wysokości 3000 zł na każdy udział. Wspólnik Damian Michalski sprzeciwia się uchwale i proponuje, że zamiast pieniędzy wniesie prawo ochronne na znak towarowy. Sprzeczność uchwały z przepisami kodeksu spółek handlowych polega na tym, że zarówno Damian Michalski, jak i Adam Potoniec musieliby wnieść dopłaty w wyższej wysokości niż przewiduje umowa spółki, czyli 2000 zł. Uchwała narusza także zasadę równomierności w traktowaniu poszczególnych wspólników. Jeden ze wspólników zostaje bowiem zobowiązany do wniesienia dopłat w wysokości 2000 zł, zaś drugi w wysokości 3000 zł. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt, że pierwsza uchwała nie dopuszczała zwrotu dopłat. Jeżeli dopłaty te zostałyby zwrócone, czyli każdy wspólnik otrzymałby zwrot 500 zł x 100 udziałów = 5000 zł, to wówczas można byłoby ich ponownie żądać do ustalonej w umowie spółki granicy, czyli 2000 zł dopłaty za jeden udział. Tak się jednak nie stało, ponieważ dopłat nie zwrócono. W tej sytuacji można było żądać od obydwu wspólników dopłat w wysokości 1500 zł na każdy udział, gdyż poprzednio wpłacili oni już po 500 zł na udział. Damian Michalski może więc żądać stwierdzenia nieważności uchwały jako naruszającej zasadę równomierności. Wspólnicy nie mogą jednak zastąpić zobowiązania do wnoszenia dopłat w formie pieniężnej formą niepieniężną, chociażby ta ostatnia miała taką samą wartość. Dopłaty mają bowiem ze swej natury gotówkowy charakter.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Dopłaty mogą być uchwalane przez wspólników, jeżeli umowa spółki tak stanowi (art. 178 1 w zw. z art. 177 § 1 k.s.h.).
2. Uchwały o dopłatach mogą nakładać obowiązek dopłat, ale na wszystkich wspólników, nie zaś tylko niektórych z nich, a przy tym musi to mieć proporcję równomierną.
3. Przepisy o nakładaniu na wspólników dopłat mają charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że wspólnicy muszą się liczyć z możliwością nałożenia takiego obowiązku.
4. Dopłaty są obowiązkiem świadczenia o postaci pieniężnej. Możliwość zwrotu dopłaty ma charakter fakultatywny. Zwrot dopłaty następuje również w formie pieniężnej. Z uwagi na pieniężny charakter dopłaty, nie można jej wnieść w formie niepieniężnej, nawet wtedy, gdyby była ona ekwiwalentna.
5. Umowa decyduje o maksymalnej wysokości dopłat na jeden udział. Granicy tej nie można przekroczyć, chociaż dopłaty można uchwalać w wielu etapach.
6. Tylko zatrzymane w spółce dopłaty wyczerpują limit oznaczony w umowie. Zwrot dopłat oznacza więc, że będzie można ponownie korzystać z upoważnienia umownego do uchwalania kolejnych dopłat. W razie zwrotu dopłat, w naszym przykładzie w wysokości 500 zł za udział, limit umowny dopłat zostałby ponownie przywrócony do wysokości 2000 zł.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny