Z brzmienia art. 202 § 1 i 2 k.s.h., wynika, że zarząd spółki może być powołany na rok, na określony okres dłuższy niż jeden rok np. 3 lata, lub na czas nieoznaczony. Przepisy te precyzują, że jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu. Natomiast w przypadku powołania członka zarządu na okres dłuższy niż rok, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Kadencję oblicza się w pełnych latach obrotowych, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Zgodnie z powyższym, zasadą jest pełnienie funkcji członka zarządu przy powołaniu na jeden rok. Członek zarządu pełni tym samym swoją funkcję do czasu odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu.

Istotne: Rok obrotowy według ustawy o rachunkowości oznacza rok kalendarzowy, chyba że umowa spółki albo sama ustawa kodeks spółek handlowych stanowi inaczej.

Opierając się na literalnym brzmieniu art. 202 § 1 k.s.h, należy wywieść, że osobie powołanej na okres pełnienia funkcji członka zarządu od dnia 25 marca 2022 r., tenże okres pełnienia funkcji nie zakończy się  w dniu 25 marca 2023 r. Nastąpi to bowiem dopiero z dniem odbycia walnego zgromadzenia, na którym zostanie zatwierdzone sprawozdanie finansowe za rok 2023. Takie zatwierdzenie nastąpi najpóźniej do 30 czerwca 2023 r. Jeżeli więc walne zgromadzenie odbyło się przed upływem kadencji np. w dniu 15 lutego 2023 r., wówczas mandat wydłuży się do czasu odbycia następnego walnego zgromadzenia wspólników. Mówimy w takim wypadku o wydłużeniu okresu trwania mandatu i niezliczaniu poprzednich kadencji.

Istotne: Dzień odbycia zgromadzenia oznacza upływ dnia, w którym nastąpiło zatwierdzenie sprawozdania w drodze głosowania. Brak odbycia głosowania, to brak odbycia się walnego zgromadzenia. Sprawozdanie finansowe musi być w konsekwencji zatwierdzone, przy czym nie jest to możliwe bez głosowania.

CO NA TO SĄD?

W świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2010 r., III CZP 23/10, Biul. SN 2010, nr 7, s. 7, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat członka zarządu wygasa w terminie przewidzianym w art. 202 § 1 k.s.h., także wtedy, gdy według uchwały wspólników powołanie nastąpiło na czas nieokreślony.

Mając na uwadze powołany wyżej wyrok nietrudno dojść do wniosku, że zarówno przy kadencji rocznej, jak i trwającej dłużej niż rok, najważniejsze są postanowienia umowy i doprowadzenie do głosowania na walnym zgromadzeniu.

Istotne: Powołanie na czas nieoznaczony pełnienia funkcji członka zarządu jest czymś innym niż powołanie na czas nieograniczony. Czas nieoznaczony oznacza przecież okres krótszy niż jeden rok lub okres dłuższy niż jeden rok. Tymczasem przy powołaniu na czas nieograniczony nie obowiązuje kadencyjność i zasady upływu mandatu. Powołanie na czas nieoznaczony a powołanie na czas nieograniczony, to zatem dwa różne pojęcia prawne. O trafności tego rozumowania wprost świadczy fakt, że to właśnie z pojęciem kadencji mamy do czynienia w przypadku powołania zarządu na czas nieoznaczony.

Na tym tle pojawia się pytanie, jaki jest wpływ zmiany umowy spółki na długość kadencji urzędujących członków zarządu? Możliwe są trzy scenariusze. Po pierwsze, skrócenie długości kadencji. Po drugie, wydłużenie długości kadencji. Po trzecie, zastąpienie kadencji powołaniem na czas nieoznaczony. Istotny pozostaje w tej kwestii art. 615 § 2 k.s.h. Według tego przepisu termin wygaśnięcia mandatu członka organu spółki kapitałowej, który rozpoczął się przed wejściem w życie ustawy, ocenia się według dotychczasowych przepisów. Należy opowiedzieć się za poglądem, że jeżeli w pierwotnej umowie spółki nie zawarto postanowień odnoszących się do jednego z ww. trzech wariantów, kadencja zostaje odpowiednio wydłużona lub skrócona o okres wynikający z nowej – zmienionej umowy spółki. Ma to miejsce nawet wtedy, gdy określony stosunek prawny powstaje pod rządami poprzedniego brzmienia umowy.

W myśl 202 § 3 k.s.h., jeżeli umowa spółki przewiduje, że członków zarządu powołuje się na okres wspólnej kadencji, mandat wygasa równocześnie z wygaśnięciem mandatów pozostałych członków zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Istotne: Okresy upływu kadencji nie zawsze są wspólne dla poszczególnych członków zarządu, ponieważ nie każdy członek zarządu pełni swą funkcję przez cały okres trwania zarządu. W tym kontekście warto podkreślić, że słowo kadencja odnosi się do całego zarządu, niezależnie od tego, czy poszczególni członkowie zostali powołani do pełnienia swych funkcji „od początku” trwania zarządu, czy nastąpiło to w ostatnim etapie np. 30 dni przed upływem zakończenia kadencji. W rezultacie, gdy nie dochodzi do obsadzenia zarządu poszczególnymi jego członkami, kadencja takiego zarządu kończy się (zostaje skrócona).

Inne przypadki wygaśnięcia mandatu członka zarządu zostały określone w art. 202 § 4 k.s.h. Wygaśnięcie mandatu może zatem nastąpić na skutek upływu pełnienia funkcji, ze względu na śmierć, rezygnację lub odwołanie ze składu zarządu. Jednocześnie do złożenia rezygnacji przez członka zarządu stosuje się odpowiednio przepisy o wypowiedzeniu zlecenia przez przyjmującego zlecenie (art. 202 § 5 k.s.h.).

Kontrowersyjna pozostaje wszakże rezygnacja jedynego lub ostatniego członka zarządu. Do tej sytuacji odnosi się art. 202 § 5 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli w wyniku rezygnacji członka zarządu żaden mandat w zarządzie nie byłby obsadzony, członek zarządu składa rezygnację wspólnikom, zwołując jednocześnie zgromadzenie wspólników, o który mowa w art. 233¹ , chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zaproszenie na zgromadzenie wspólników zawiera także oświadczenie o rezygnacji członka zarządu. Rezygnacja jest skuteczna z dniem następującym po dniu, na który zwołano zgromadzenie wspólników.

Istotne: Przepis mówi wprost o tym, że rezygnacja z funkcji członka zarządu powinna odbyć się w trybie przewidzianym w art. 233¹ k.s.h. Tym samym obowiązkiem członka zarządu składającego rezygnację jest zwołanie nadzwyczajnego walnego zgromadzenia wspólników. Umowa spółki nie może przewidywać w tym względzie innych rozwiązań, pomimo wadliwego skonstruowania w tym zakresie przez ustawodawcę, brzmienia zdania pierwszego art. 202 § 6 k.s.h. Wniosek o niekonsekwencji interpretacyjnej ustawodawcy co do tego, że umowa spółki może coś zmienić w spornym zakresie, wynika wprost z dalszej części przepisu. Nie ulega bowiem wątpliwości, że przepis ten nakłada w drodze normy imperatywnej obowiązek zwołania zgromadzenia wspólników, a w dalszej kolejności obowiązek złożenia stosownego oświadczenia o rezygnacji. Skuteczne złożenie rezygnacji nie jest więc możliwe bez zwołania walnego zgromadzenia i złożenia na nim oświadczenia o rezygnacji.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością „Waleria” czterech wspólników ma prawo powoływać i odwoływać zarząd jednomyślnie. Umowa nie przewiduje kadencji, przy czym sposób wygaśnięcia mandatu członka zarządu został określony w ten sposób, że oświadczenie takie jest skuteczne, jeżeli zostaje złożone  na ręce komisji rewizyjnej. W dniu 12 maja 2022 r., do zarządu został powołany Paweł Milczewski na 2-letnią kadencję. Inni członkowie zarządu zrezygnowali z pełnienia tej funkcji wcześniej. Walne zgromadzenie wspólników zatwierdzające sprawozdanie finansowe za rok 2022 odbyło się 10 lutego 2023 r. Podobnie w dniu 27 czerwca 2024 r., odbyło się walne zgromadzenie zatwierdzające w drodze głosowania sprawozdanie finansowe za rok 2023 r. Na ostatnim ze zgromadzeń nie podjęto uchwały w sprawie powołania nowego zarządu. Dwa dni później Paweł Milczewski złożył na ręce komisji rewizyjnej oświadczenie, że rezygnuje jako jedyny członek zarządu z dalszego pełnienia funkcji w tym organie. Czy oświadczenie Pawła Milczewskiego jest skuteczne i spółka uzyska aktualizujące wpisy do rejestru przedsiębiorców? Niestety tak się nie stanie. Po pierwsze, Paweł Milczewski utracił mandat członka zarządu w dniu 12 maja 2022 r., a umowa spółki nie przewiduje przedłużenia mandatu. Po drugie, sposób składania rezygnacji z pełnienia funkcji członka zarządu przez jedynego lub ostatniego członka zarządu jest sprzeczny z art. 202 § 6 w zw. z art. 233¹ k.s.h. Taka rezygnacja powinna zostać poprzedzona zwołaniem walnego zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wraz ze złożeniem na ich ręce oświadczenia pisemnego o rezygnacji. Kadencja członka zarządu Pawła Milczewskiego wygasła, zaś złożenie rezygnacji z pełnienia funkcji jedynego (ostatniego) członka zarządu nie ma w związku z tym żadnego skutku prawnego. Zarząd przestał istnieć.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Od postanowień umowy spółki zależy, na jakich zasadach mandat członka zarządu zostanie przedłużony. Do tego potrzebne jest jeszcze zwołanie walnego zgromadzenia wspólników, na którym dojdzie do głosowania w tej materii.
2. W braku zarządu wspólnicy mogą powołać nowy zarząd na zasadzie art. 240 k.s.h. Przepis ten stanowi, że w sprawach nieobjętych porządkiem obrad nie można powziąć uchwały, chyba że cały kapitał jest reprezentowany na zgromadzeniu a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego powzięcia uchwały. Mogą też złożyć wniosek o zwołanie nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników, który może być uchwalony, mimo że nie był umieszczony w porządku obrad.
3. Wspólnicy mogą ponadto wystąpić do sądu rejestrowego o ustanowienie dla spółki kuratora na zasadzie art. 42 k.c.
4. Aby istniała możliwość pełnienia funkcji członka zarządu na czas nieograniczony, w umowie spółki należy zawrzeć klauzulę o pełnieniu tej funkcji na czas nieograniczony, albowiem zawarcie klauzuli o pełnieniu tej funkcji na czas nieoznaczony nie wywołuje żadnych skutków prawnych.
5. Późniejsze podejmowanie przez spółkę działań mających stanowić dowód, że doszło do przedłużenia mandatu członka zarządu, nie jest wystarczające do przyjęcia, że doszło do przedłużenia mandatu. Do tego potrzebna jest bowiem uchwała walnego zgromadzenia wspólników.
6. Kurator nie ma wprawdzie uprawnień do reprezentowania spółki, ale ma kompetencje w przedmiocie doprowadzenia do ustanowienia nowych władz lub do likwidacji spółki, oczywiście to wszystko na okoliczność, gdyby wspólnicy nie byli w stanie doprowadzić do powołania nowego zarządu.
7. Wspólnicy dbający o dobro spółki powinni zadbać, aby wobec braku istnienia zarządu doprowadzić do zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, w związku z brakiem osoby, która mogłaby takie zgromadzenie powołać, a to w celu powołania nowego zarządu.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny