Ustawa prawo upadłościowe ogranicza krąg uczestników postępowania do każdego, kto złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, oraz dłużnika (art. 26 ust. 1 pr. upad.). Oznacza to zgodnie z art. 20 ust. 2 pr. upad., że oprócz dłużnika i jego wierzyciela osobistego wniosek o ogłoszenie upadłości mogą złożyć:

1) w stosunku do spółki jawnej, spółki partnerskiej, spółki komandytowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej – każdy ze wspólników odpowiadających bez ograniczenia za zobowiązania spółki;

2) w stosunku do osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – każdy, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami;

3) w stosunku do przedsiębiorstwa państwowego – także organ założycielski;

4) w stosunku do jednoosobowej spółki Skarbu Państwa – także pełnomocnik Rządu, państwowa osoba prawna, organ lub inna jednostka uprawniona do wykonywania praw z akcji lub udziałów należących do Skarbu Państwa;

5) w stosunku do osoby prawnej, spółki jawnej, spółki partnerskiej oraz spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej, będących w stanie likwidacji – każdy z likwidatorów;

6) w stosunku do osoby prawnej wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego – kurator ustanowiony na podstawie art. 42 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny;

7) w stosunku do dłużnika, któremu została udzielona pomoc publiczna o wartości przekraczającej 100 000 euro – organ udzielający pomocy;

8) w stosunku do dłużnika, wobec którego prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego – zarządca ustanowiony w tym postępowaniu;

9) w stosunku do spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek – spółka dominująca.

Istotne: Jeżeli dłużnik nie ma zdolności procesowej i nie działa za niego przedstawiciel ustawowy, a także gdy w składzie organów dłużnika będącego osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, zachodzą braki uniemożliwiające ich działanie, sąd upadłościowy ustanawia dla niego kuratora. Kuratora ustanowionego na podstawie art. 42 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny powołuje się na kuratora, o którym mowa w niniejszym przepisie (art. 26¹ ust. 1 pr. upad.).

Do wszczęcia i prowadzenia postępowania o ogłoszenie upadłości właściwe są sądy rejonowe-sądy gospodarcze (właściwość rzeczowa). W postępowaniu o ogłoszenie upadłości sąd orzeka w składzie trzech sędziów zawodowych (art. 18 zd. 2 pr. upad.), zaś w postępowaniu po ogłoszeniu upadłości skład sądu określa art. 150 pr. upad. Jest to zatem jeden sędzia zawodowy, przy czym rozpatrywanie zażalenia na postanowienia sędziego-komisarza dokonuje trzech sędziów zawodowych.

Właściwość miejscowa w przedmiocie rozpoznania spraw o ogłoszenie upadłości została określona, jako główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika (art. 19 ust. 1 pr. upad.). Należy przez to rozumieć miejsce, w którym dłużnik regularnie zarządza swoją działalnością o charakterze ekonomicznym i które jako takie jest rozpoznawalne dla osób trzecich (art. 19 ust. 1a pr. upad.). W przypadku osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, domniemywa się, że głównym ośrodkiem jej podstawowej działalności jest miejsce siedziby. W przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą lub zawodową domniemywa się, że głównym ośrodkiem jej podstawowej działalności jest główne miejsce wykonywania działalności gospodarczej lub zawodowej; w przypadku każdej innej osoby fizycznej domniemywa się, że głównym ośrodkiem podstawowej działalności jest miejsce zwykłego pobytu tej osoby.

Istotne: Wierzyciele, którym przysługuje wierzytelność przyszła, nie są uprawnieni do zgłoszenia wniosku, w przeciwieństwie do wierzycieli, których wierzytelności zostały zajęte przez osoby trzecie. Wniosek o ogłoszenie upadłości może być zgłoszony wyłącznie przez wierzyciela osobistego, co oznacza, że wierzyciel rzeczowy nie ma takiego uprawnienia.

Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien spełniać wymogi pisma procesowego określone w art. 126 k.p.c. Tak więc w świetle § 1 art. 126 k.p.c., każde pismo procesowe powinno zawierać:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowane;
• imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
• oznaczenie rodzaju pisma;
• osnowę wniosku lub oświadczenia;
• w przypadku gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów;
• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
• wymienienie załączników.

 Do pisma procesowego dołącza się załączniki wymienione w tym piśmie.

Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz:

1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron albo, w przypadku gdy strona jest przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – adres do doręczeń wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej,

1¹) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy przedstawicieli ustawowych i pełnomocników stron,

2) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub

3) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.

Istotne: Dla poparcia wniosku o ogłoszenie upadłości wystarczy jedynie uprawdopodobnienie, nie zaś udowodnienie okoliczności, które uzasadniają wniosek (art. 22 ust. 1 pkt 3 pr. upad.). Uprawdopodobnienie wierzytelności oznacza wskazanie na okoliczności przemawiające za uznaniem istnienia roszczenia w rzeczywistości.

Jeżeli wniosek składa wierzyciel powinien on wskazać na podstawę prawną roszczenia, jego wysokość, termin zapłaty, pozwalające ocenić jego charakter prawny, a także dołączyć dowody, na których twierdzenia swoje opiera. W razie, gdy kilku wierzycieli składa wniosek o ogłoszenie upadłości tego samego dłużnika, który nie jest względem nim zobowiązany do świadczenia niepodzielnego, ich wnioski mogą być rozpoznane z różnym wynikiem w zależności od tego, który z wnioskodawców uprawdopodobnił wierzytelności stanowiące podstawę wniosków.

Wniosek o ogłoszenie upadłości ma charakter pisma procesowego, stąd zgodnie z art. 22 pr. upad., powinien on zawierać:

1) imię i nazwisko dłużnika albo jego nazwę oraz numer PESEL albo numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku ich braku – inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację, firmę, pod którą działa dłużnik, miejsce zamieszkania albo siedzibę, adres, a jeżeli dłużnikiem jest spółka osobowa, osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – imiona i nazwiska reprezentantów, w tym likwidatorów, jeżeli są ustanowieni, oraz numery PESEL albo numery w Krajowym Rejestrze Sądowym reprezentantów, a w przypadku ich braku – inne dane umożliwiające ich jednoznaczną identyfikację, a ponadto w przypadku spółki osobowej – imiona i nazwiska albo nazwę, numery PESEL albo numery w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku ich braku – inne dane umożliwiające jednoznaczną identyfikację oraz miejsce zamieszkania albo siedzibę wspólników odpowiadających za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;

1a) NIP, jeżeli dłużnik ma taki numer;

2) wskazanie miejsca, w którym znajduje się główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika;

3) wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;

4)  informację, czy dłużnik jest uczestnikiem podlegającego prawu polskiemu lub prawu innego państwa członkowskiego systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami (Dz. U. z 2019 r. poz. 212 oraz z 2021 r. poz. 1598) lub niebędącym uczestnikiem podmiotem prowadzącym system interoperacyjny w rozumieniu tej ustawy;

5)  informację, czy dłużnik jest spółką publiczną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1983 i 2140 oraz z 2022 r. poz. 872).

W myśl art. 23 ust. 1 pr. upad., jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości zgłasza dłużnik, do wniosku powinien dołączyć:

1) aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;

2) bilans sporządzony przez dłużnika dla celów postępowania, na dzień przypadający w okresie trzydziestu dni przed dniem złożenia wniosku;

3) spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty, a także listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na jego majątku wraz z datami ich ustanowienia;

4) oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów dokonanych w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku;

5) spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec dłużnika wraz z adresami, z określeniem wierzytelności, daty ich powstania i terminów zapłaty;

6) wykaz tytułów egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikowi;

7) informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku dłużnika hipotek, zastawów, zastawów rejestrowych, zastawów skarbowych i hipotek morskich oraz innych obciążeń podlegających wpisowi w księdze wieczystej lub w rejestrach, jak również o prowadzonych innych postępowaniach sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych oraz przed sądami polubownymi dotyczących majątku dłużnika;

8) informację o miejscu zamieszkania reprezentantów spółki lub osoby prawnej i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni;

9) informację, czy w jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:

a) zatrudniał średniorocznie 250 lub więcej pracowników lub

b) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych przekraczający równowartość w złotych 50 milionów euro, lub

c) sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat przekroczyły równowartość w złotych 43 milionów euro.

Jeżeli dłużnik nie może dołączyć do wniosku dokumentów, o których mowa wyżej powinien podać przyczyny ich niedołączenia oraz je uprawdopodobnić.

Istotne: Wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości dłużnik jest obowiązany złożyć oświadczenie na piśmie co do prawdziwości danych zawartych we wniosku (art. 25 ust. 1 pr. upad.).

Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Jeżeli natomiast dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek wyżej wskazany spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami. W przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego obowiązek, wyżej wskazany spoczywa na zarządcy sukcesyjnym. Jeżeli podstawa do ogłoszenia upadłości wystąpiła przed ustanowieniem zarządu sukcesyjnego, termin do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości biegnie od dnia, w którym został ustanowiony zarząd sukcesyjny. Zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez zarządcę sukcesyjnego nie wymaga zgody osób, na rzecz których działa zarządca sukcesyjny.

Osoby zobowiązane do złożenia wniosku ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie 30 dni, chyba że nie ponoszą winy. Osoby te mogą uwolnić się od odpowiedzialności, w szczególności jeżeli wykażą, że w wymagalnym terminie otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu. W przypadku dochodzenia odszkodowania przez wierzyciela niewypłacalnego dłużnika domniemywa się, że szkoda, obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności tego wierzyciela wobec dłużnika. Osoby zobowiązane do złożenia wniosku, nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.

Istotne: Przez podstawę do ogłoszenia upadłości należy rozumieć niewypłacalność. Dłużnik jest zatem niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (art. 11 ust.1 pr. upad.). Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące (art. 11 ust. 1 a pr. upad.). Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące (art. 11 ust. 2 pr. upad.).

Należy dodać, że niewypłacalność powstaje już następnego dnia po dniu, w którym dłużnik powinien spłacić chociażby jedno zobowiązanie, przy czym nie każdy przypadek niewypłacalności pociąga za sobą ogłoszenie upadłości. Podstawa ta powstaje dopiero wówczas, gdy dłużnik z braku środków płatniczych nie płaci przeważającej części swoich długów. Zaprzestanie płacenia długów, aby mogło stanowić przyczynę ogłoszenia upadłości, musi odnosić się do długów już wymagalnych, na których zapłatę wierzyciele nalegają.

Niespłacanie wymagalnych zobowiązań jest podstawową przesłanką ogłoszenia upadłości w stosunku do wszystkich dłużników posiadających zdolność upadłościową. W przypadku osób prawnych albo jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną uważa się, że podstawa ogłoszenia upadłości dłużnika powstaje także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku i to nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.

Istotne: Wnioskodawca uiszcza zaliczkę na wydatki w toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości w wysokości jednokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego i wraz z wnioskiem przedstawia dowód jej uiszczenia. W przypadku braku uiszczenia zaliczki przewodniczący wzywa do uiszczenia zaliczki w terminie tygodnia pod rygorem zwrotu wniosku (art. 22a pr. upad.).

Zgodnie z art. 74 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych od wniosku o ogłoszenie upadłości pobiera się opłatę stałą w wysokości jednego tysiąca złotych.

Od dnia 1 grudnia 2021 r., w związku z informatyzacją postępowania upadłościowego, wniosek o ogłoszenie upadłości można złożyć wyłącznie drogą elektroniczną za pośrednictwem Krajowego Rejestru Zadłużonych działającego w ramach Portalu Sądów Rejestrowych. W konsekwencji złożenie wniosku w tradycyjnej formie papierowej nie wywołuje skutków prawnych, a co za tym idzie, wniosek taki podlega zwróceniu.

CO NA TO SĄD?

Zgodnie z uchwałą SN z dnia 14 września 2005 r., III CZP 58/05, Mop 2006, nr 11, s. 599, legitymacja do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przysługuje także prokuratorowi.

W postanowieniu z dnia 13 maja 2011 r., V CSK 352/10, SN wyjaśnił, że przez stan niewypłacalności należy rozumieć stan trwałego niewykonywania większości wymagalnych zobowiązań, co udowadniane jest przy zastosowaniu wszelkich zasad i przepisów prawa procesowego dotyczących postępowania dowodowego i ustaleń faktycznych, w tym art. 229, art. 230 i 231 k.p.c.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

Komplementariusz spółki komandytowej PLATA Jan Wilk, jako wspólnik odpowiadający bez ograniczenia za zobowiązania spółki złożył do sądu rejonowego-sądu gospodarczego w Krakowie wniosek o ogłoszenie upadłości w dniu 27 lipca 2023 r. Zobowiązania pieniężne spółki przekroczyły wartość jej majątku w dniu 30 lipca, a stan ten utrzymał się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Jan Wilk zachował tym samym termin trzydziestodniowy do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Głównym ośrodkiem podstawowej działalności spółki było miasto Kraków, a w ten sposób ziściła się przesłanka właściwości miejscowej. Jan Wilk uprawdopodobnił okoliczności uzasadniające wniosek i zachował przewidzianą prawem formę pisma procesowego, do którego przedłożył wymagane załączniki. Wniosek został też opłacony w kwocie tysiąca złotych. Wszystkie czynności wykonane przez Jana Wilka są prawidłowe.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości może być wszczęte wyłącznie na wniosek podmiotów określonych w ustawie. Nie może być więc ono wszczęte z urzędu.
2. Obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki komandytowej obciąża komplementariuszy umocowanych do reprezentowania spółki. Jeżeli jest ich kilku – każdego samodzielnie, choćby konieczne było ich współdziałanie.
3. W stosunku do osób prawnych i handlowych spółek osobowych w likwidacji, wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć likwidator.
4. Zwrot wniosku z powodu nieuzupełnienia jego braków formalnych jest równoznaczny z brakiem takiego wniosku. W tej sytuacji zwolnienie członka zarządu od odpowiedzialności za zobowiązania spółki zależy od wykazania, że niezgłoszenie wniosku nastąpiło bez jego winy.
5. Termin trzydziestodniowy należy liczyć od dnia obiektywnego wystąpienia podstaw niewypłacalności dłużnika (wyrok WSA w Łodzi z dnia 11 marca 2008 r., I SA /Łd 1109/07, Legalis).
6. Obowiązek złożenia wniosku o upadłość występuje nawet w sytuacji, gdy ma miejsce ubóstwo majątku.
7. Uprawomocnienie się wyroku za popełnione przestępstwa przez członka zarządu wyłącza obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (wyrok SN z dnia 17 luty 2016 r., III CSK 107/15, Legalis).
8. Jeżeli strona wykaże, że nie ma dostatecznych środków na uiszczenie opłaty od wniosku zostanie zwolniona z tego obowiązku (art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).
9. Okoliczności, które uzasadniają wniosek o ogłoszenie upadłości to: zdolność upadłościowa dłużnika i jego niewypłacalność.
10. Uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości uregulowany został w art. 334-337 ustawy prawo restrukturyzacyjne i ma on na celu zabezpieczenie interesów wierzycieli w przypadku umorzenia postępowania lub odmowy zatwierdzenia układu.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny