Generalną zasadą kodeksu spółek handlowych jest, że spółki kapitałowe mogą łączyć się pomiędzy sobą oraz ze spółkami osobowymi. Jednakże spółki osobowe, takie jak spółka jawna, pozostają wyraźnie ograniczone, jeżeli chodzi o łączenie się ze spółkami kapitałowymi, takimi jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółka jawna może być bowiem jedynie spółką przejętą, a zatem nie może być spółką przejmującą. Co za tym idzie, w wyniku połączenia może powstać wyłącznie spółka kapitałowa, ponieważ spółka osobowa nie może być spółką nowo zawiązaną (art. 491 § 1 k.s.h.).

Istotne: Jako argumenty przeciw łączeniu spółek osobowych można przytoczyć: istnienie więzi osobistej wspólników, niebezpieczeństwo zachwiania istniejącego układu podmiotowego, a także trudności w przejściu ze struktury bez udziałów na strukturę opartą na kapitale zakładowym z udziałami. Z drugiej strony łączenie spółek osobowych z całą pewnością sprzyjałoby podnoszeniu konkurencyjności tych spółek.

Potwierdzenie dopuszczalności utworzenia wyłącznie spółki kapitałowej w wyniku łączenia spółek osobowych można znaleźć wprost w art. 491 § 2 k.s.h. Przepis ten przewiduje, że spółki osobowe mogą się łączyć między sobą tylko przez zawiązanie spółki kapitałowej.

Istnieją dwa sposoby łączenia, niezależnie od rodzaju spółek. Pierwszy sposób nazywany jest połączeniem przez przejęcie (inkorporacja), Polega on na tym, że cały majątek spółki przejmowanej (w naszym przypadku spółki jawnej) jest przenoszony na inną spółkę przejmującą (spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością) za udziały lub akcje, które spółka przejmująca przyznaje wspólnikom spółki przejmowanej (art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h.).

Istotne: Ekwiwalentem za przejęty majątek nie są pieniądze, lecz udziały przydzielone wspólnikom przejmowanych spółek osobowych, które przestały istnieć.

Drugim sposobem łączenia jest połączenie przez zawiązanie nowej spółki (fuzja). Z fuzją mamy do czynienia, gdy zawiązana zostaje spółka kapitałowa, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek za udziały lub akcje nowej spółki (art. 492 § 1 pkt 2 k.s.h.).

Istotne: Wspólnicy spółek łączących się (spółki jawnej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością), stają się wspólnikami nowej spółki kapitałowej – spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a przy tym partycypują w majątku nowej spółki, ze względu na przyznane im udziały.

Pozostaje jeszcze kwestia dopłat w gotówce wypłacanych obok udziałów spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej wspólnikom spółki przejmowanej lub spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki. Wspólnicy mogą więc otrzymać dopłaty w gotówce, nieprzekraczające łącznie 10 % wartości bilansowej przyznanych udziałów przejmującej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, określonej według oświadczenia zawierającego informacje o stanie księgowym, które ustala wartość majątku spółki przejmowanej lub spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki. W grę mogą też wchodzić dopłaty w wysokości 10 % wartości nominalnej przyznanych udziałów spółki nowo zawiązanej. Dopłaty spółki przejmującej są dokonywane z zysku bądź z kapitału zapasowego tej spółki (art. 492 § 2 k.s.h.).

Istotne: Spółka przejmująca i nowo utworzona uszczupla swój majątek i przekazuje środki finansowe wspólnikom spółki przejmowanej. Do 10 % można wypłacić według bilansu sporządzonego na poczet postępowania połączeniowego lub według bilansu rocznego. Warunkiem wypłacenia dopłaty jest posiadanie przez spółkę odpowiednich środków finansowych.

Jeżeli jednak istnieje dysproporcja w wartości udziałów, która jest niekorzystna dla spółki przejmującej lub nowo zawiązanej, to w takiej sytuacji dopłaty należą się spółce. Spółka może wówczas uzależnić przyznanie swoich udziałów od dokonania dopłat w gotówce według wartości do 10 % wartości bilansowej przyznanych udziałów spółki przejmującej albo do 10 % wartości nominalnej przyznanych udziałów spółki nowo tworzonej. Zatem w sytuacji, gdy wspólnicy lub spółka nie akceptują wartości dopłaty lub gdyby miałyby one być większe, nie dojdzie do połączenia.

Jeżeli dojdzie do przejęcia lub zawiązania nowej spółki, to w takim wypadku mamy do czynienia z rozwiązaniem spółki przejmowanej bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, co następuje w dniu wykreślenia z rejestru (art. 493 § 1 k.s.h.). Dniem połączenia jest z kolei dzień wpisu połączenia do rejestru według siedziby spółki przejmującej, a jeżeli chodzi o fuzję, dzień wpisu spółki nowo zawiązanej. Wpis ten wywołuje skutek wykreślenia spółek przejmowanych przy inkorporacji albo łączących się przy fuzji (art. 493 § 2 k.s.h.).

CO NA TO SĄD?

Według wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 39 maja 2019 r., VIII SA/Wa 90/19, LEX nr 2696181, w przypadku przejęcia dzień połączenia to nie dzień wpisu spółki, gdyż ta już istnieje, ale wpis połączenia, co najczęściej wiązać się będzie z wpisem podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej.

Połączenie następuje zatem z chwilą wpisu połączenia do rejestru spółki przejmującej, w którym mieści się data wprowadzenia do rejestru tej spółki wpisu podwyższenia kapitału, o ile był podwyższany (art. 493 § 3 k.s.h.).

Kodeks spółek handlowych przewiduje w art. 494 zasadę pełnej sukcesji uniwersalnej w zakresie praw i obowiązków cywilnoprawnych, organizacyjnych i pracowniczych, które przechodzą na spółkę przejmującą albo spółkę nowo zawiązaną. Chodzi to o różnego rodzaju zezwolenia, koncesje, ulgi, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu koncesji lub zezwolenia stanowi inaczej. Obowiązuje także zasada nabycia praw członkowskich spółki przejmującej lub nowo zawiązanej, wobec której z dniem połączenia wspólnicy spółek łączących stają się legalnymi wspólnikami.

Istotne: Do czasu zaspokojenia lub zabezpieczenia wierzycieli, których wierzytelności powstały przed dniem połączenia i przed upływem sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia o połączeniu zażądali na piśmie zapłaty, majątek każdej z połączonych spółek powinien być zarządzany przez spółkę przejmującą bądź spółkę nowo zawiązaną oddzielnie, za co członkowie organów spółki odpowiadają solidarnie (art. 495 § 1 i 2 k.s.h.).

Do połączenia niezbędne jest podjęcie przez uczestniczącą w połączeniu spółkę kapitałową uchwały zgromadzenia wspólników o połączeniu zawierającą zgodę na plan połączenia oraz na proponowane zmiany umowy spółki przejmującej (art. 522 § 5 k.s.h.). Podobnie wszyscy wspólnicy spółki osobowej biorącej w połączeniu muszą podjąć taką uchwałę (art. 522 § 1 k.s.h.). Uchwała zgromadzenia wspólników łączącej się spółki kapitałowej wymaga większości 3/4 głosów, reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego, chyba że umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przewiduje surowsze warunki (art. 522 § 2 k.s.h.). Natomiast uchwała podjęta przez wspólników spółki osobowej musi być podjęta jednomyślnie, co obejmuje także wspólników, którzy są wyłączeni od prowadzenia spraw spółki (art. 43 k.s.h.).

Istotne: Uchwały podejmowane zarówno przez spółki kapitałowe, jak i spółki osobowe wymagają dla zachowania swej ważności umieszczenia w protokole sporządzonym przez notariusza (art. 522 § 6 k.s.h.).

W stosunku do połączeń z udziałem spółek osobowych wolno stosować art. 517-527 k.s.h. Dotyczą one w szczególności pisemnego uzgodnienia planu połączenia spółek osobowych, który jest obowiązkowy, gdy w połączeniu bierze udział spółka kapitałowa (art. 517 w zw. z art. 520), elementów planu połączenia (art. 518), zgłoszenia planu połączenia do sądu rejestrowego (art. 519), badania planu połączenia przez biegłego (art. 520), zawiadomienia wspólników o zamiarze połączenia (art. 521), podjęcia uchwały o połączeniu (art. 522), zgłoszenia planu połączenia do sądu (art. 523), ogłoszenia o połączeniu (art. 524), odpowiedzialności wspólników wobec wierzycieli (art. 525), odpowiedzialności członków organów spółki za szkody (art. 526), odpowiedzialności biegłego (art. 527). Oprócz tego stosuje się przepisy ogólne dotyczące łączenia się spółek (art. 491-497) oraz przepisy dotyczące powstania spółki przejmującej. W tym zakresie art. 497 k.s.h., odsyła w przypadku łączenia się spółek wyłącznie do odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących powstania spółki przejmującej. Z kolei art. 255 k.s.h., znajduje zastosowanie  wyłącznie do zmian umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

Spółka jawna łączy się ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w drodze przejęcia. W spółce jawnej podjęto uchwałę o łączeniu się większością 4/5 przy obecności 50 % wspólników. Uchwałę zaprotokołował na piśmie jeden ze wspólników.  W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością uchwałę podjęto większością 3/4 głosów w obecności 50 % kapitału zakładowego. Uchwałę zaprotokołował notariusz. Oprócz tej uchwały podjęto uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, co uzasadniono połączeniem spółek. W związku ze znaczącą dysproporcją w wartości przyznanych udziałów postanowiono w drodze uchwały spółki przejmującej, że wspólnicy przejmowanych spółek dokonają dopłat w gotówce w wysokości 15 % wartości bilansowej przyznanych udziałów, co uzasadniono koniecznością uzupełnienia kapitału zakładowego. Mając na uwadze tak przedstawiony stan faktyczny należy stwierdzić, że połączenie spółek jest bezskuteczne. W spółce jawnej nie zachowano bowiem jednomyślności, a dodatkowo nie zachowano formy aktu notarialnego dla uchwały połączeniowej. Ponadto brak było podstaw do podwyższenia kapitału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Nie stosuje się bowiem w tym przypadku przepisów o podwyższaniu kapitału zakładowego, ponieważ znajdują one zastosowanie wyłącznie do zmian umowy spółki. W rezultacie art. 497 k.s.h. odsyła przy połączeniu spółek jedynie do odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących powstania spółki przejmującej. Tym samym przy połączeniu nie podejmuje się klasycznej uchwały o podwyższeniu kapitału, a to z tej przyczyny, że podwyższenie jest jedynie elementem uchwały połączeniowej. Niezasadne było także podjęcie uchwały o dopłatach w wysokości 15 %, gdyż maksymalna wysokość takich dopłat na rzecz spółki przejmującej wynosi 10 %.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Skutkiem połączenia spółki osobowej ze spółką kapitałową jest zawsze powstanie spółki kapitałowej. Natomiast skutkiem połączenia spółek osobowych jest również powstanie spółki kapitałowej.
2. Warto pamiętać, aby wszystkie uchwały o połączeniu, niezależnie od rodzaju spółki (osobowa bądź kapitałowa) zostały sporządzone przez notariusza w odrębnym protokole.
3. Czym innym są przepisy dotyczące powstania spółki przejmującej, czym innym przepisy dotyczące zmian umowy spółki, czym innym przepisy dotyczące wniosku o podwyższeniu kapitału zakładowego (art. 262 k.s.h.), a czym innym przepisy dotyczące łączenia spółek. Odpowiednie stosowanie oznacza zatem wyłącznie zastosowanie przepisów odnoszących się do powstania spółki przejmującej, nie zaś do zmian umowy spółki, w tym podwyższania kapitału zakładowego na skutek połączenia. Innymi słowy kapitał zakładowy łączącej się spółki kapitałowej jest po prostu przenoszony na spółkę przejmującą (art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h.). Oznacza to, że wspólnicy nie wnoszą jakichkolwiek wkładów na podwyższenie kapitału zakładowego.
4. Początek oddzielnego sprawowania zarządu wiąże się z dniem połączenia (art. 493 § 2 k.s.h.). Z kolei obowiązek prowadzenia oddzielnego zarządu trwa do upływu terminu zaspokojenia lub zabezpieczenia wierzycieli.
5. Spółka osobowa łącząca się ze spółką kapitałową musi sporządzać plan łączenia, przy czym nie musi tego robić, jeżeli łączy się z inną spółką osobową. W tym ostatnim przypadku nie istnieje obowiązek zgłaszania takiego planu do sądu rejestrowego, czy badania planu przez biegłego. Zawsze jest jednak wymagana uchwała o połączeniu i zgłoszenie połączenia do rejestru przez zarząd spółki kapitałowej i wspólników prowadzących sprawy łączącej się spółki osobowej (art. 522 § 1 i art. 523 § 1 k.s.h.).

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny