Regulacja zawarta w art. 400 § 1 k.s.h., przyznaje akcjonariuszom kompetencję o charakterze bezwzględnego prawa mniejszości. Polega ona na tym, że akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujący co najmniej 1/20 kapitału zakładowego mogą żądać zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia i umieszczenia określonych spraw w porządku obrad tego zgromadzenia. Statut może jednak upoważnić do żądania zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszy reprezentujących mniej niż jedną dwudziestą kapitału zakładowego.

Istotne: Prawo to nie może być akcjonariuszowi (akcjonariuszom) odjęte. Jedynym warunkiem skutecznego zgłoszenia takiego żądania jest bowiem odpowiedni udział akcjonariuszy w kapitale spółki, tj. 1/20.

CO NA TO SĄD?

W wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 14 grudnia 2010 r., V ACa 453/10, LEX nr 846531 zostało podniesione, że bez znaczenia dla realizacji omawianego uprawnienia jest w szczególności to, czy akcjonariuszowi przysługuje prawo głosu.

Uprawnienie do żądania zwołania dotyczy bezwzględnie akcjonariuszy reprezentujących minimum 5 % kapitału zakładowego. Modyfikacja w tym względzie może polegać na dopuszczenia do zwołania w oparciu o odmienne postanowienia statutu, przez mniej niż 5 % kapitału, przy czym zawsze dotyczy akcjonariuszy reprezentujących określony ułamek kapitału zakładowego.

Istotne: Oprócz uprawnienia do zwołania walnego zgromadzenia, przepis art. 400 k.s.h., stwarza także możliwość umieszczenia określonych spraw w porządku obrad.

Warunki i tryb wykonania uprawnienia polegają na tym, że żądanie takie należy zgłosić zarządowi na piśmie lub w postaci elektronicznej (art. 400 § 2 k.s.h.).

Istotne:  Żądanie jest skuteczne, gdy zostanie złożone wobec jednego członka zarządu. Jak bowiem przewiduje art. 373 § 2 k.s.h., oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism spółce mogą być dokonywane na ręce choćby jednego członka zarządu lub prokurenta. Zarząd nie ma jednak bezwzględnego obowiązku zwołania zgromadzenia, z tej chociażby racji, że realizacja praw mniejszości nie może się wiązać z ich nadużywaniem.

Jeżeli w terminie dwóch tygodni od dnia przedstawienia żądania zarządowi nadzwyczajne walne zgromadzenie nie zostanie zwołane, sąd rejestrowy może upoważnić do zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszy występujących z tym żądaniem. Sąd wyznacza przewodniczącego tego zgromadzenia.

Istotne: Postępowanie prowadzone przez sąd rejestrowy jest tzw. postępowaniem pomocniczym.

CO NA TO SĄD?

W świetle tezy orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 1935 r., C II 2375/34, OSN 1935, nr 7, poz. 294, jeżeli sąd nie upoważni akcjonariuszy, a mimo to mniejszość zwoła walne zgromadzenie, to stanowi to powód uznania takiego zwołania za wadliwe. Powoduje to w obecnym stanie możliwość wytoczenia powództwa na podstawie art. 425 k.s.h., o stwierdzenie nieważności uchwał podjętych przez takie zgromadzenie.

Na zgromadzeniu powinno się rozstrzygnąć, kto ponosi koszty zwołania i odbycia walnego zgromadzenia. To zgromadzenie podejmuje uchwałę, czy ma je ponieść spółka. Jednakże akcjonariusze, na żądanie których zostało zwołane walne zgromadzenie, mogą zwrócić się do sądu rejestrowego o zwolnienie z obowiązku pokrycia kosztów nałożonych uchwałą walnego zgromadzenia (art. 400 § 4 k.s.h.).

Istotne: W zawiadomieniu o zwołaniu walnego zgromadzenia z upoważnienia sądowego, należy powołać się na postanowienia sądu rejestrowego, a zatem wskazać sygnaturę akt sprawy i datę wydania postanowienia.

Warto nadmienić, że art. 401 k.s.h. odnosi się do umieszczania określonych spraw w porządku obrad walnego zgromadzenia w spółce akcyjnej. Różnica pomiędzy tymi przepisami sprowadza się do tego, że w art. 400 k.s.h., nie chodzi o automatyczne umieszczenie spraw, ale uczynienie tego w związku z żądaniem zwołania walnego zgromadzenia i zaproponowaniem porządku obrad. Jeszcze inna różnica polega na zastosowania progu większości w art. 401 k.s.h., a zatem dopuszczalności zwołania zarówno zwyczajnego, jak i nadzwyczajnego walnego zgromadzenia w trybie tego przepisu, gdy art. 400 k.s.h, odnosi się wyłącznie do nadzwyczajnego zgromadzenia.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

W postanowieniach statutu spółki akcyjnej Aronia przesądzono, że kadencja organów wynosi trzy lata. Zarząd jest dwuosobowy i składa się z Macieja Walczyka i Zdzisława Maczka. Zostali oni powołani do pełnienia tych funkcji przez walne zgromadzenie w dniu 20 maja 2019 r. Rok obrachunkowy jest tożsamy z rokiem kalendarzowym. W dniu 30 maja 2022 r., odbyło się ostatnie walne zgromadzenie akcjonariuszy. Podjęto na nim uchwałę zatwierdzającą sprawozdanie finansowe za rok 2021, a także udzielającą absolutorium członkom władz spółki. Więcej uchwał nie podjęto. Tymczasem w dniu 25 czerwca 2022 r., do sądu wpłynęło pismo akcjonariusza Jana Górskiego mającego 10 % kapitału spółki z żądaniem  udzielenia upoważnienia do zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników. W piśmie wnioskodawca zaproponował także określony porządek obrad. Wnoszący podniósł, że prawidłowo wezwał zarząd w dniu 2 czerwca 2022 r., co dokonało się za pośrednictwem poczty elektronicznej. Na to wezwanie zarząd nie odpowiedział, ponieważ nie doszło do skutku zwołanie walnego zgromadzenia w terminie dwóch tygodni od dnia przedstawienia żądania. Sąd oddali w tym przypadku wniosek akcjonariusza Jana Górskiego. Nastąpi to jednak nie ze względu na brak wymaganego progu 5% kapitału zakładowego, czyli 1/20, albowiem akcjonariusz dysponuje aż 10 %, lecz ze względu na fakt braku powołania na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy legalnego zarządu. Na posiedzeniu nie podjęto bowiem uchwały powołującej nowy zarząd lub przedłużającej kadencję dotychczasowemu zarządowi. Aby żądanie Jana Górskiego było skuteczne zarząd musiałby istnieć, zaś żądanie musiałoby zostać złożone na ręce Macieja Walczyka bądź Zdzisława Maczka. Skoro jednak ich kadencja wygasła, zarząd nie był zdolny zarówno do odbioru pism, jak i umieszczania określonych spraw w porządku obrad. Tym samym wnioskodawca nie jest w stanie udowodnić, że istniał legalny zarząd, który nie uwzględnił jego żądań.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Kompetencja zwołania walnego zgromadzenia w drodze zawiadomienia przysługuje przede wszystkim zarządowi, jako organowi kolegialnemu, nie zaś poszczególnym członkom zarządu.
2. Oprócz zarządu uprawnionym do zwoływania walnego zgromadzenia może być rada nadzorcza (art. 399 § 2 k.s.h.), akcjonariusze (art. 399 § 3 k.s.h.), inne osoby (art. 399 § 4 k.s.h.), akcjonariusze działający z upoważnienia sądu (art. 400 § 3 k.s.h.).
3. Brak podstaw do twierdzenia, że istnieje możliwość „wymuszenia” przez sąd zwołania walnego zgromadzenia na organie uprawnionym. Sąd bowiem jedynie upoważnia akcjonariuszy do zwołania takiego zgromadzenia.
4. Minimalnym wymogiem do zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszy jest posiadanie co najmniej 5 % kapitału zakładowego spółki. Statut może przewidywać, że wystarczy mniej niż wymagane 5 %, czyli 1/20, a wystarczy np. tylko 1/30. Aktualne przepisy uzależniają wsparcie żądania od legitymowania się określonym ułamkiem kapitału zakładowego, nie zaś od liczby żądających.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny