Warunki ogólne dopuszczalności przekształcenia spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową zostały zawarte w art. 551-570 k.s.h. Spośród tych wszystkich przepisów szczególnie istotny jest art. 563 k.s.h., ponieważ precyzuje faktyczne wymogi przekształcenia. Opierając się na treści tego przepisu należy dojść do wniosku, że uchwała o przekształceniu spółki akcyjnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością jest elementem procesu przekształcenia, na który składają się:
- sporządzenie planu przekształcenia wraz z załącznikami i opinią biegłego rewidenta;
- powzięcie uchwały o przekształceniu spółki;
- powołanie członków organów spółki przekształconej;
- dokonanie w rejestrze wpisu spółki przekształconej i wykreślenie spółki przekształcanej.
Istotne: Najważniejszymi elementami w fazie przygotowawczej jest przygotowanie planu połączeniu w formie pisemnej pod rygorem nieważności (art. 557 § 1 k.s.h.) wraz z załącznikami (art. 557-558 k.s.h.), badanie przez biegłego rewidenta (art. 559 k.s.h.), zawiadomienie wspólników o zamiarze przekształcenia (art. 560 k.s.h.). Dalsze fazy, to przeglądanie dokumentów przez wspólników (art. 561 k.s.h.), podjęcie uchwały o przekształceniu, która powinna być umieszczona w protokole sporządzonym przez notariusza (art. 562 -563 k.s.h.), wnoszenie powództw o uchylenie bądź stwierdzenie nieważności uchwały o przekształceniu (art. 567 k.s.h.), ponoszenie odpowiedzialności za szkody osób działających za spółkę przekształcaną (art. 568 k.s.h.), zgłoszenie wniosku do rejestru sądowego o przekształcenie (art. 569 k.s.h.), ogłoszenie o przekształceniu (art. 570 k.s.h.).
Modyfikacje od ww. ogólnych reguł przekształcenia dotyczą warunków podejmowania uchwały o przekształceniu (art. 577 k.s.h.), ograniczeń w przejściu praw i obowiązków na spółkę przekształconą (art. 579 k.s.h.), kontynuacji praw równoważnych dla obligacji (art. 580 k.s.h.).
Istotne: Oprócz wymagań wynikających z reguł ogólnych, do przekształcenia spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową potrzebne jest jeszcze podjęcie właściwej uchwały, dysponowanie na żądanie odpowiednich podmiotów sprawozdaniami finansowymi zatwierdzonymi przez osoby uprawnione, utrzymanie kapitału zakładowego na poziomie wymaganym przez przepisy kodeksu spółek handlowych, a zatem na poziomie przewidzianym dla spółki akcyjnej, albo spółki przekształcanej (w omawianym przypadku kapitał ten jest dokładnie taki sam). Gdyby spółką przekształcaną była spółka z ograniczoną odpowiedzialnością minimalna wysokość kapitału wynosiłaby 5000 złotych.
Mając na uwadze powyższe zasady, uchwała o przekształceniu spółki akcyjnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością musi zapaść, gdy wyrazili na to zgodę wspólnicy reprezentujący co najmniej 50 % kapitału zakładowego, natomiast uchwała została podjęta większością 3/4 głosów.
Istotne: O przekształceniu decyduje zatem przede wszystkim poziom kapitału, a dopiero w dalszej kolejności liczba głosujących. Oczywiście umowa lub statut mogą przewidywać surowsze warunki podejmowania uchwał.
Drugim wymogiem wynikającym z art. 577 § 2 k.s.h., jest nakaz posiadania przez spółkę przekształcaną zatwierdzonych sprawozdań finansowych za co najmniej dwa ostatnie lata obrotowe.
Trzecim wymogiem jest obowiązek całkowitego pokrycia kapitału zakładowego w przekształcanej spółce akcyjnej (art. 577 § 3 k.s.h.).
Oprócz tych trzech wymogów, istnieje ponadto nakaz utrzymania wysokości kapitału zakładowego albo kapitału akcyjnego spółki przekształconej na poziomie odpowiadającym co najmniej wysokości kapitału zakładowego albo kapitału akcyjnego spółki przekształcanej (art. 577 § 4 k.s.h.).
Trzeba powiedzieć, że art. 579 k.s.h., przewiduje wygaśnięcie niektórych praw i obowiązków wspólników spółek przekształcanych. Tak na przykład chodzi o uprawnienia lub obowiązki niezgodne z ustawową regulacją ustroju spółek powstających w wyniku przekształcenia.
Istotne: Przy przekształceniu spółki akcyjnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, przepisami sprzecznymi będą te, które dotyczą akcji jako papieru wartościowego, prawa do świadectw użytkowych, świadectw założycielskich, prawa żądania ograniczenia prawa głosu akcjonariusza mającego ponad 20 % głosów w spółce, prawa żądania wykupienia akcji przy istotnej zmianie działalności (art. 416 k.s.h.), zachowanie akcji niemych, a także prawo „wyciśnięcia” wspólnika (art. 418 k.s.h.).
Wygaśnięcie praw powoduje, że akcjonariusz ma w stosunku do spółki przekształconej, w naszym przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, roszczenie o wypłatę stosownego wynagrodzenia. Powinno to być ustalone pomiędzy spółką a uprawnionym. Wynagrodzenie powinno być wypłacone nie później niż w terminie roku od przekształcenia, chyba że strony postanowią inaczej (art. 579 § 2 k.s.h.). Jednakże wspólnik, który był zobowiązany wobec spółki do powtarzających się świadczeń niepieniężnych, może zwolnić się od tego obowiązku wobec spółki przekształconej, za zapłatą stosownego wynagrodzenia (art. 579 § 3 k.s.h.).
Istotne: Do wygaśnięcia praw niezgodnych z przepisami, które regulują spółkę przekształconą, nie jest potrzebna zgoda akcjonariusza spółki przekształcanej, ponieważ wygaśnięcie takie następuje z mocy prawa.
W przypadku, gdy spółką przekształcaną jest spółka akcyjna, jej wierzyciel może w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia planu przekształcenia żądać zabezpieczenia swoich roszczeń, jeżeli uprawdopodobni, że ich zaspokojenie jest zagrożone przez przekształcenie (art. 5791 § 1 k.s.h.). W razie sporu sąd właściwy według siedziby przekształcanej spółki rozstrzyga o udzieleniu zabezpieczenia na wniosek wierzyciela, złożony w terminie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia planu przekształcenia, co nie wstrzymuje jednak rejestracji przekształcenia (art. 5791 § 2 i 3 k.s.h.).
Jak wygląda jednak sytuacja obligatariuszy w przypadku przekształcenia? W tej kwestii ustawodawca postanowił, że obowiązuje zasada utrzymania w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością na co najmniej dotychczasowym poziomie uprawnień posiadaczy obligacji zamiennych, obligacji z prawem pierwszeństwa lub innych obligacji uprawniających do świadczeń niepieniężnych, które były im przyznane w przekształcanej spółce akcyjnej. Oczywiście możliwa jest modyfikacja, tj. zmiana bądź wygaśnięcie tych uprawnień w drodze umowy między uprawnionym a spółką przekształconą (art. 580 § 1 i 2 k.s.h.).
PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY
Kapitał zakładowy spółki akcyjnej NIRVA S.A. wynosi 150 000 złotych. W dniu 20 maja 2022 r., walne zgromadzenie akcjonariuszy w drodze uchwały sporządzonej przez notariusza zdecydowało o przekształceniu spółki akcyjnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Na zgromadzeniu reprezentowany był kapitał w wysokości 60 % a za uchwałą głosowała większość 3/4. Uchwała zawierała typ spółki przekształconej, tj. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, kapitał zakładowy w wysokości 100 000 złotych, zakres praw przyznanych osobiście wspólnikom uczestniczącym w spółce, które określono na przyznanie prawa indywidualnej kontroli, żądania wyłączenia wspólnika, prawo do podejmowania uchwał bez odbycia zgromadzenia wspólników, prawo do uprzywilejowania głosu przyznające trzy głosy na udział. Uchwała nie zawierała nazwisk i imion członków zarządu spółki przekształconej, gdyż uznano to za zbędne. Na tym poprzestano. Niestety nie wszystkie czynności podjęte przez zarząd są zgodne z przepisami kodeksu spółek handlowych. Zaniechano bowiem ustalenia składu zarządu poprzez wskazanie konkretnych osób. Pozostaje to w sprzeczności z art. 563 § 1 pkt 4 k.s.h., który nakazuje wprost wskazać w uchwale nazwiska i imiona członków zarządu spółki przekształcanej. Uchwała nie zawierała także zgody na brzmienie umowy spółki z organiczną odpowiedzialnością jako spółki przekształconej (art. 563 § 1 pkt 4 k.s.h.). Dodatkowo kapitał zakładowy przekształconej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jest mniejszy niż przekształcanej spółki NIRVA S.A. Pozostaje to w sprzeczności z art. 577 § 1 pkt 4 k.s.h. Wobec tych braków nie doszło do skutecznego przekształcenia spółki akcyjnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Prawa i obowiązki wspólników spółki przekształcanej w związku z tym nie wygasły. Akcjonariusze mogą żądać stwierdzenia nieważności uchwały podjętej w dniu 20 maja 2022 r., jako sprzecznej z ustawą, tj. przepisami kodeksu spółek handlowych.
PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY
- Proces przekształcenia wymaga powołania członków organów spółki docelowej. Powoduje to wygaśnięcie mandatów tychże w spółce przekształcanej.
- Projekt umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jako spółki przekształconej, stanowi obligatoryjny załącznik do planu przekształcenia. Elementem uchwały o przekształceniu jest zatem zgoda na brzmienie takiej umowy.
- Dniem przekształcenia jest dzień wpisu do rejestru spółki przekształconej, niezależnie od wykreślenia z rejestru spółki przekształcanej.
- Kapitał zakładowy nie może być niższy od minimum ustawowego dla danego rodzaju spółki, jak również niższy niż kapitał zakładowy spółki przekształcanej (art. 577 § 1 pkt 4 k.s.h.).
- Wspólnicy (akcjonariusze) w przekształconej spółce nie mogą mieć przyznanych praw i obowiązków sprzecznych z tymi, jakie obowiązują dla reżimu obowiązującego w tej spółce. Tytułem przykładu, jeżeli dochodzi do przekształcenia spółki akcyjnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością możliwe jest utrzymanie tylko tych praw i obowiązków, które są właściwe dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Oczywiście akcjonariuszom przekształcanej spółki akcyjnej przysługuje w związku z powyższym prawo do stosownego wynagrodzenia w formie pieniężnej.
- Spółka przekształcona powinna wezwać akcjonariuszy o złożenie dokumentów akcji pod warunkiem zarejestrowania przez sąd rejestrowy.
- W przypadku przekształcenia spółki akcyjnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością można mówić o zasadzie zachowania praw przez osoby mające szczególne uprawnienia (art. 580 k.s.h.).
Autor: dr Mariusz Korcyl
Radca Prawny
Mam pytanie odnośnie obowiązku badania bilansu przez taką przekształconą spółkę? Co kiedy obowiązuje taki obowiązek ? Czy jeżeli uchwała jest podjęta w roku x a wpis przekształcenia dokonał się w roku x+1 to czy rok x podlega obowiązkowemu badaniu bilansu ?
Te kwestie, o które Pani pyta nie należą do prawa spółek, ale do prawa podatkowego. Nie jest to moja specjalność niemniej postaram się odpowiedzieć.
Tak więc w myśl art. 45 ust. 1 ustawy o rachunkowości sprawozdanie finansowe sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, o którym mowa w art. 12 ust. 2 oraz na inny dzień bilansowy. W art. 12 ust. 2 pkt 4 omawianej ustawy przewidziano, że księgi rachunkowe otwiera się na dzień wpisu do rejestru połączenia jednostek lub podziału jednostki, powodujących powstanie nowej jednostki (jednostek) w ciągu 15 dni od zaistnienia tych zdarzeń. Tym samym spółka przejmująca powinna sporządzić sprawozdanie finansowe w ciągu 15 dni od dnia przekształcenia.
Jednakże art. 12 ust. 3 pkt 1 ustawy zawiera wyjątek od tej reguły, zgodnie z którym można nie zamykać i nie otwierać ksiąg rachunkowych w przypadku przekształcenia spółki osobowej oraz spółki cywilnej w inną spółkę osobową, a także spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową.
Sprawozdanie finansowe spółki przejmowanej sporządzone na dzień połączenia związanego z przejęciem jej przez inną jednostkę nie podlega zatwierdzeniu. Zgodnie bowiem z art. 53 ust. 1 u.o.r. zatwierdzeniu podlegają sprawozdania finansowe roczne, czyli sprawozdania finansowe obejmujące swym zakresem rok obrotowy i sporządzane na koniec roku obrotowego.
Jeżeli chodzi o termin sporządzania sprawozdania finansowego, to zgodnie z art. 52 ust.1 ustawy o rachunkowości Kierownik jednostki zapewnia sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego i przedstawia je właściwym organom, zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy.
Zgodnie z nowym art. 9 ust. 2g ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych – dalej pdop, w przypadku przekształcenia spółki niebędącej osobą prawną w spółkę albo przejęcia spółki niebędącej osobą prawną przez spółkę w następstwie łączenia, na dzień poprzedzający dzień przekształcenia, a w przypadku przejęcia – na dzień wpisu do rejestru połączenia, spółka niebędąca osobą prawną jest obowiązana do:
zamknięcia ksiąg rachunkowych – w przypadku, gdy prowadzi księgi rachunkowe,
sporządzenia wykazu składników majątku jej przedsiębiorstwa, zawierającego określone dane – w przypadku, gdy nie prowadzi ksiąg rachunkowych.
Zgodnie z nowym ust. 3g bardzo podobna regulacja zostanie wprowadzona do art. 24 ustawy o pdof. (spółka niebędąca osobą prawną jest obowiązana do sporządzenia wykazu składników majątku jej przedsiębiorstwa oraz zamknięcia ksiąg, jeżeli spółka taka prowadzi księgi rachunkowe).
Ponadto zgodnie z nowym art. 9 ust. 2f ustawy o pdop, w przypadku przekształcenia spółki w spółkę niebędącą osobą prawną, spółka przekształcana jest obowiązana zamknąć księgi rachunkowe i sporządzić sprawozdanie finansowe zgodnie z przepisami o rachunkowości na dzień poprzedzający dzień przekształcenia. Natomiast w oparciu o zamknięte księgi lub sporządzony wykaz podatnicy ustalą wartość poszczególnych składników majątku na dzień przekształcenia dla celów podatkowych.