W polskim porządku prawnym istnieją trzy możliwości uproszczonego połączenia się spółek, które przewidują dodatkowo regulacje ochronne w stosunku do wspólników bądź akcjonariuszy łączących się podmiotów. Uproszczone połączenie spółek stanowi w istocie propozycję konsolidacji różnego rodzaju spółek w sposób tańszy i szybszy.

TRZY PRZYPADKI UPROSZCZONEJ PROCEDURY ŁĄCZENIA SIĘ SPÓŁEK

Pierwsza możliwość to przejęcie spółki, w której inna spółka kapitałowa posiada udziały lub akcje o łącznej wartości nominalnej nie niższej niż 90 % kapitału zakładowego spółki przejmowanej, lecz nieobejmującej całego jej kapitału. Nie dotyczy to przypadku, gdy spółką przejmującą jest spółka publiczna (połączenia spółki zależnej bez podejmowania uchwały). Podstawę prawną stanowi art. 516 § 1 k.s.h.

Drugim przypadkiem jest przejęcie przez spółkę-matkę własnej jednoosobowej spółki-córki (przejęcie własnej spółki jednoosobowej). Podstawę prawną stanowi art. 516 §  6 k.s.h.

Istnieje wreszcie trzecia możliwość uproszczonej procedury łączenia polegająca na połączeniu się spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, w których wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne w liczbie nieprzekraczającej 10 osób we wszystkich łączących się spółkach (łączenie małych spółek z o.o.). Podstawę prawną stanowi art. 516 § 7 k.s.h.

OBLIGATORYJNE I FAKULTATYWNE ELEMENTY PROCEDURY UPROSZCZONEGO ŁĄCZENIA – PRZYPADEK WIĘKSZOŚCI PONAD 90 % KAPITAŁU

Uproszczona procedura łączenia opisywana powyżej, jako pierwsza możliwość, wymaga dla swej ważności sporządzenia treści planu połączenia, zgodnie z ogólnymi zasadami przewidzianymi w Kodeksie spółek handlowych. Zatem chociaż zarząd spółki przejmującej nie musi podejmować odrębnej uchwały, nie musi sporządzać pisemnego sprawozdania, co oznacza uproszczone obowiązki informacyjne, nie jest także wymagana opinia biegłego, to jednocześnie zarząd musi czuwać nad prawidłowym ogłoszeniem treści planu połączenia i zgłoszeniem do sądu rejestrowego.

Istotne: Opierając się na treści art. 506 k.s.h., należy wywieść wniosek, że w razie łączenia, które ma na celu przejęcie przez określoną spółkę, która ma 90 % udziałów lub akcji innej spółki, nie jest wymagane podejmowanie jakiejkolwiek uchwały połączeniowej przez zarząd spółki przejmującej. Podstawą takiego łączenia jest bowiem uchwała zgromadzenia wspólników bądź walnego zgromadzenia spółki przejmującej. W spółce przejmowanej taka uchwała nie jest natomiast w ogóle podejmowana. Tym samym zarząd spółki przejmującej nie podejmuje żadnej uchwały a jedynie składa do sądu wniosek o zarejestrowaniu łączenia. Do wniosku takiego zarząd dołącza uchwałę podjętą w spółce przejmowanej wraz z oświadczeniem o zajściu okoliczności wyłączających wymóg podjęcia uchwały.

OCHRONA WSPÓLNIKÓW MNIEJSZOŚĆIOWYCH W SPÓŁCE PRZEJMOWANEJ

Ochrona wspólników mniejszościowych w spółce przejmowanej ze swej istoty umożliwia takim wspólnikom skorzystanie z żądania przymusowego wykupu akcji tzw. reverse squezze out w terminie 1 miesiąca od dnia ogłoszenia planu połączenia. Instytucja ta została przewidziana zarówno w spółce z o.o., jak i spółce akcyjnej. Z żądaniem takim może wystąpić każdy wspólnik spółki przejmowanej. Wspólnicy tacy, a w tym akcjonariusze, jeżeli chodzi o spółkę akcyjną reprezentują maksymalnie 10 % kapitału zakładowego. Przy czym co wymaga podkreślenia, do wykupu przez wspólników spółki z o.o. zastosowanie znajdą przepisy o spółce akcyjnej. Akcjonariusze żądający wykupu dokonują złożenia akcji, natomiast spółka przejmująca wpłaca cała kwotę wykupu, co jest warunkiem sine qua non skuteczności tej procedury.

Istotne: Prawo żądania do wykupu akcji przysługuje także akcjonariuszom akcji niemych, którzy posiadają status akcjonariusza, aczkolwiek bez prawa głosu.

OCHRONA WSPÓLNIKÓW MNIEJSZOŚĆIOWYCH W SPÓŁCE PRZEJMUJĄCEJ

Jeżeli chodzi o wspólników spółki przejmującej, to przysługuje im uprawnienie ochronne przed przejęciem. Tak więc mogą oni skorzystać z prawa żądania zwołania zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia akcjonariuszy, które podejmie uchwałę o zasadności połączenia. Oczywiście uprawnienie takie przysługuje wspólnikom lub akcjonariuszom reprezentującym co najmniej 1/20 kapitału zakładowego (art. 516 § 2 k.s.h.).

Istotne: Zgłoszenie żądania zwołania zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia przez wspólników bądź akcjonariuszy legitymujących się wymaganym ułamkiem kapitału zakładowego obliguje zarząd do uczynienia zadość takiemu żądaniu. Gdyby zaś zarząd odmówił żądaniu wspólnicy lub akcjonariusze mogą w takiej sytuacji wystąpić do sądu rejestrowego o udzielenie im upoważnienia do zwołania stosownego zgromadzenia.

PROCEDURA ŁĄCZENIA – PRZYPADEK PIERWSZY

Obowiązki i uprawniania spółki-matki obejmują:

1. sporządzenie planu połączenia wraz z załącznikami zgodnie z wymogami określonymi w Kodeksie spółek handlowych;
2. zgłoszenie tego planu do właściwych sądów rejestrowych;
3. ogłoszenie planu połączenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG) albo udostępnienie go na stronie internetowej każdej z łączących się spółek;
4. dwukrotne zawiadomienie wspólników o zamiarze połączenia spółek;
5. udostępnienie wspólnikom dokumentów połączeniowych;
6. podjęcie przez wspólników spółki przejmowanej uchwały o połączeniu;
7. rejestracja połączenia w KRS;
8. zamieszczenie w MSiG ogłoszenia o połączeniu spółek.

Obowiązki i uprawnienia spółki-córki obejmują:

1. brak wymogu sporządzania przez zarząd spółek sprawozdania uzasadniającego połączenie oraz informowania się wzajemnie o istotnych zmianach w zakresie aktywów i pasywów między dniem sporządzenia planu połączenia a dniem podjęcia uchwały połączeniowej;
2. brak obowiązku badania planu połączenia przez biegłego i sporządzania przez niego opinii;
3. uprawnienie wspólników do przeglądania dokumentacji połączeniowej nie będzie obejmowało sprawozdań zarządów łączących się spółek oraz opinii biegłego (ponieważ nie ma konieczności sporządzania tych dokumentów);
4. połączenie będzie mogło nastąpić bez podjęcia uchwały przez spółkę przejmującą (chyba że wspólnik spółki przejmującej, który reprezentuje co najmniej 5% jej kapitału zakładowego, zażąda zwołania zgromadzenia wspólników/walnego zgromadzenia w celu podjęcia takiej uchwały).

PRZEJĘCIE SPÓŁKI JEDNOOSOBOWEJ  – PRZYPADEK DRUGI

Spółkę jednoosobową należy rozumieć jak spółkę z o.o. lub akcyjną, w której inna spółka kapitałowa posiada 100 % udziałów lub akcji (patrz art. 4 § 1 pkt 3 k.s.h.). Najogólniej rzecz ujmując uproszczona procedura w tym akurat przypadku polega na:

1. braku konieczności podejmowania uchwały łączeniowej;
2. odstąpienia od przepisów nakazujących automatyczne przejęcie wspólników lub akcjonariuszy spółki przejmowanej w chwili połączenia;
3. plan połączenia zostaje uszczuplony o punkty dotyczące m.in. uchwały połączeniowej, zasad precyzujących przyznanie udziałów lub akcji w spółce przejmującej bądź spółce nowo zawiązanej, opinii biegłego, informacji o stosunku wymiany, określenia dnia, od którego udziały uprawniają do zysku (art. 499 § 1 pkt 2-4);
4. braku obowiązku sporządzania pisemnego sprawozdania zarządu;
5. zarząd nie jest zobligowany do rozbudowanych obowiązków informacyjnych;
6. plan połączenia zostaje ogłoszony na stronie internetowej spółki przejmującej w terminie 1 miesiąca przed dniem złożenia wniosku o zarejestrowanie.

ŁĄCZENIE „MAŁYCH” SPÓŁEK Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ – PRZYPADEK TRZECI

Cechą szczególną tego typu połączenia jest, że jeżeli łączą się spółki z o.o., to łączna liczba wspólników nie przekracza 10 osób fizycznych. Łączenie tego typu nie wymaga ogłaszania planu połączenia, sporządzania opinii przez biegłego, zawiadamiania wspólników o planowanym łączeniu. Każdy ze wspólników ma prawo zgłoszenia sprzeciwu nie później niż w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia planu połączenia do sądu rejestrowego.

Istotne: Sprzeciw do sądu może być zgłoszony generalnie bądź w odniesieniu do poszczególnych elementów łączenia, co wynika z art. 516 § 7 k.s.h. Zgłoszenie sprzeciwu oznacza obowiązek zastosowania „normalnej” procedury w części objętej sprzeciwem.

Wyliczając w punktach usprawnienia tego łączenia należy wymienić:

1. w połączeniu uczestniczą wyłącznie spółki z o.o.;
2. wspólnikami tych spółek są jedynie osoby fizyczne;
3. łączna liczba wspólników we wszystkich łączących się spółkach nie przekracza 10 osób;
4. planu połączenia nie trzeba ogłaszać;
5. nie ma konieczności angażowania biegłego do zbadania planu i wydania opinii;
6. brak obowiązku zawiadamiania wspólników o planowanym scaleniu spółek.

Ujmując rzecz jeszcze inaczej, tryb ten obejmuje sporządzenie planu połączenia (wraz z załącznikami) oraz zgłoszenie tego planu do KRS. Zarządy spółek będą zarazem zobowiązane do przygotowania pisemnego sprawozdania uzasadniające planowane połączenie. Niezbędne będzie także udostępnienie wspólnikom dokumentów połączeniowych. Kluczowym momentem procesu będzie podjęcie przez wspólników wszystkich spółek uchwał o połączeniu. Ostatnim etapem będzie zaś rejestracja połączenia w KRS i zamieszczenie ogłoszenia w MSiG.

CO NA TO SĄD?

W świetle tezy postanowienia SN z dnia 24 czerwca 2004 r., III CK 178/03, OSNC  2005, nr 6, poz. 111 przejście praw i obowiązków, o których mowa w art. 494 k.s.h., nie dotyczy praw i obowiązków oraz sytuacji prawnych ściśle związanych z organami spółek przejmujących lub spółek łączących się przez zawiązanie.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

W spółce akcyjnej WIDOKA spółka z ograniczoną odpowiedzialnością JAVA posiada akcje o wartości 92 % kapitału zakładowego. W dniu 24 sierpnia 2023 r., zgromadzenie wspólników spółki JAVA podjęło uchwałę o połączeniu ze spółką WIDOKA wymaganą większością trzech czwartych głosów reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego, zgodnie z art. 522 k.s.h. W następstwie tej czynności doszło do sporządzenia pisemnego planu połączenia, który został ogłoszony na stronie internetowej spółki JAVA w dniu 30 sierpnia 2023 r.  W dniu 4 września 2023 r., akcjonariusz spółki WIDOKA Leon Wróbel reprezentujący 6 % kapitału zakładowego złożył na ręce zarządu spółki JAVA żądanie przymusowego wykupu jego akcji. W tym też dniu akcjonariusz złożył swoje akcje. Aby zarząd mógł złożyć do sądu rejestrowego łączenie spółek najpierw musi dokonać wykupu akcji akcjonariusza Leona Wróbla. Dopiero po dokonaniu tej czynności może złożyć wniosek o łączenie wraz z uchwałą zgromadzenia wspólników i okolicznością wskazującą, że w związku z łączeniem wynikającym z posiadania co najmniej 90 % akcji w spółce WIDOKA zarząd nie jest zobligowany do podejmowania odrębnej uchwały o łączeniu.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Wymóg zaangażowania co najmniej 90 % udziałów lub akcji w spółce przejmowanej musi być spełniony przez cały okres uproszczonej procedury łączenia, czyli od dnia ogłoszenia planu połączenia do dnia zarejestrowania połączenia.
2. Wspólnicy bądź akcjonariusze zdominowani, którzy reprezentują co najmniej 5 % kapitału zakładowego mogą żądać w ciągu miesiąca od ogłoszenia planu połączenia zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia), aby poddać głosowaniu zgodę na połączenie. Dotyczy to zarówno łączenia w trybie połączenia bez podjęcia uchwały, jak i przejęcia własnej spółki jednoosobowej.
3. W ramach uproszczonego łączenia członkowie władz spółki i biegły rewident nie podlegają szczególnej odpowiedzialności za szkody wyrządzone w trakcie procesu łączenia (patrz. art. 516 § 5 k.s.h.).
4. Obowiązki dotyczące ogłoszenia lub udostępnienia planu połączenia na stronie internetowej spółek oraz udostępniania wspólnikom takich dokumentów, jak sprawozdanie finansowe i sprawozdanie zarządu z działalności łączących się spółek za ostatnie trzy lata obrotowe wraz z opinia biegłego rewidenta, sprawozdanie zarządów łączących się spółek dla celów połączenia, opinia biegłego, o ile zostaje sporządzona – pozostają aktualne, jeżeli chodzi o przypadek łączenia przez przejęcie własnej spółki jednoosobowej. Spółka może się zwolnić z obowiązku udostępnienia tych informacji, jeżeli udostępni te informacje na swojej stronie internetowej.
5. Formy uproszczonego łączenia nie są dopuszczalne w łączeniu się z udziałem spółek osobowych, lecz wyłącznie z udziałem spółek kapitałowych.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny