Przepisy kodeksu spółek handlowych modyfikują w pewnym stopniu zasadę reprezentacji w spółce partnerskiej, jakie odnoszą się do spółki jawnej. Generalną zasadą w spółce partnerskiej, a zatem spółce osobowej, jest reprezentowanie jej przez partnerów według reguł przewidzianych dla spółki jawnej. Oznacza to, że każdy partner ma prawo reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 96 § 1 k.s.h.).

Istotne: Umowa spółki w pierwotnym brzmieniu może wyłączyć prawo do reprezentacji spółki przez partnera albo wprowadzać zasadę reprezentacji łącznej. Jednak wyłączenie w pierwotnej umowie spółki prawa do samodzielnego reprezentowania spółki wymaga zgody partnera wyrażonej przy zawieraniu umowy spółki.

Jeżeli spółka partnerska przyjęła zasady reprezentacji przez wspólników, to pozbawienie prawa reprezentacji spółki może dokonać albo poprzez zmianę umowy spółki, w drodze uchwały wspólników lub na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego z ważnych powodów (art. 30 § 2 w zw. z art. 89 k.s.h.). Jeżeli chodzi o uchwałę, to po wpisie do rejestru sądowego pozbawienie partnera prawa reprezentacji na podstawie tejże może nastąpić po spełnieniu trzech przesłanek:

1. tylko z ważnych powodów;
2. uchwałą powziętą większością 3/4 głosów;
3. przy kworum określonym na poziomie 2/3 ogólnej liczby partnerów, czyli nie tylko partnerów uczestniczących.

Istotne: Uchwała podejmowana jest ustawową większością 3/4 głosów lub umowną większością głosów, która może przewidywać surowsze wymogi powzięcia uchwały na przykład 4/5 wymaganych głosów przy kworum 3/4 (art. 96 § 2 k.s.h.).

Ważnymi powodami mogą być okoliczności uzasadniające nadużywanie prawa do reprezentacji przez partnera. Chodzi tu o działalność konkurencyjną i to nawet za zgodą wspólników, chorobę umysłową, czy narażenie spółkę na straty. W stosunkach wewnętrznych podjęcie uchwały jest skuteczne z chwilą dojścia do wspólnika w taki sposób, aby mógł zapoznać się z jej treścią (art. 61 k.c.). Z kolei w stosunkach zewnętrznych wobec osób trzecich pozbawienie prawa reprezentacji jest skuteczne dopiero z chwilą wpisu do rejestru (art. 96 § 3 k.s.h.).

Umowa spółki może także przewidywać model zarządczy prowadzenia spraw spółki i reprezentacji przewidziany w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Dokonuje się to w drodze zmiany umowy spółki na podstawie zgody wszystkich wspólników, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej (art. 9 in vide k.s.h.).

Istotne: Partnerzy mogą przyjąć dwa modele prowadzenia spraw i reprezentacji. Pierwszy oparty na modelu przewidzianym dla spółki jawnej na podstawie art. 40-47 w zw. z art. 89 k.s.h. oraz art. 29-30 w zw. z art. 96 k.s.h. Drugi oparty na modelu właściwym dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, tj. przepisach art. 201 § 1, art. 204-208 w zw. z art. 97 k.s.h. Nie jest jednakże dopuszczalny model mieszany polegający na prowadzeniu spraw w taki sposób jak w spółce z o.o., przy reprezentacji przewidzianej dla spółki jawnej, gdyż byłoby to sprzeczne z ideą obowiązujących przepisów.

Przyjęcie modelu prowadzenia spraw spółki i reprezentowania przez zarząd powoduje, że nie ma potrzeby stosowania regulacji określonej w art. 96. Należy to przede wszystkim odnieść do braku konieczności stosowania art. 96 § 2 k.s.h., ponieważ procedura wyłączenia partnera zawarta w tym przepisie dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy zachowane zostaną ogólne reguły reprezentacji obowiązujące dla spółki jawnej. W przypadku, gdy umowa spółki przewiduje powierzenie prowadzenia spraw spółki i reprezentacji zarządowi, stosuje się wprost przepisy art. 201-211 i art. 293-300 k.s.h., które dotyczą zarządu spółki z o.o.

Istotne: Partnerzy mają zawsze możliwość podjęcia uchwały o zmianie umowy spółki, która odbierze prawo do reprezentacji na rzecz powołanego zarządu. Należy jednak z naciskiem podkreślić, że w art. 97 § 3 k.s.h., wprowadzono bezwzględny wymóg zasiadania w zarządzie co najmniej jednego partnera. Poza tym nie ma przeszkód, aby w zarządzie zasiadały osoby trzecie.

Analiza powołanych przepisów prowadzi do wniosku, zgodnie z którym wszystkie wymienione w art. 97 § 2 k.s.h., przepisy o spółce z ograniczoną odpowiedzialnością stosuje się odpowiednio. Oznacza to nic innego, jak to, że muszą być one stosowane zgodnie z istotą spółki partnerskiej.

CO NA TO SĄD?

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2019 r., IV CSK 427/18, nie jest możliwe na zasadzie art. 89 w zw. z art. 29 § 3 k.s.h., ograniczenie wspólnika w prawie do reprezentacji spółki wobec osób trzecich, przy czym nie można zapominać, że ustanowienie w umowie spółki reprezentacji łącznej nie narusza tego zakazu.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

Spółka partnerska ma czterech wspólników: Wacława Kanię, Witolda Mrowcę, Juliana Witosza, Macieja Mirka. Każdy z partnerów ma prawo reprezentować spółkę. Umowa spółki zawiera postanowienie, na mocy którego zmiany umowy spółki mogą zostać dokonane większością 4/5 głosów wszystkich partnerów. Dokładnie taką samą większość przewiduje uchwała o pozbawieniu partnerów prawa reprezentacji. Umowa spółki przewiduje także możliwość, że prowadzenie spraw i reprezentację powierza się zarządowi. Postępując zgodnie z regułami zawartymi w umowie partnerzy rzeczywiście w dniu 13 marca 2023 r., dokonali zmiany umowy spółki. Podjęli bowiem uchwałę, na podstawie której wprowadzono do spółki zarząd. W skład zarządu wszedł Wacław Kania i osoba spoza grona partnerów Czesław Majca. Partner Witold Mrowca głosował przeciw uchwale. Witold Mrowca argumentuje ponadto, że podjęta uchwała narusza jego prawa udziałowe oraz w sposób sprzeczny z dotychczasowymi postanowieniami umowy pozbawia wbrew jego woli prawa do reprezentacji spółki. Sprzeciwiający się uchwale partner nie ma środków prawnych, aby wzruszyć podjętą uchwałę, ponieważ brak jest dla tej czynności podstawy materialnej i procesowej w istniejącym w Polsce porządku prawnym. Skoro umowa spółki przewiduje możliwość dokonania zmian umowy spółki większością 4/5 głosów, nie zaś tak jak wymaga tego przepis art. 9 k.s.h., zgodą wymaganą przez wszystkich wspólników, to pozbawienie prawa reprezentacji, jest w pełni zasadne na podstawie art. 96 § 1 k.s.h. w drodze zmiany umowy spółki. Nawet jednak, gdyby pozbawienie prawa reprezentacji nie było możliwe na podstawie art. 96 § 2 k.s.h., ze względu na brak kworum, to wprowadzenie zarządu do spółki jest właściwe w oparciu o postanowienia umowy spółki, które wyłączają całkowicie dopuszczalność zastosowania tego przepisu. Należy wreszcie dodać, że w spółce partnerskiej nie stosuje się art. 246 § 3 k.s.h. Według brzmienia tego przepisu uchwała dotycząca zmiany umowy spółki, zwiększająca świadczenia wspólników lub uszczuplająca prawa udziałowe bądź prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom, wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy. Oznacza to, że pozbawienie prawa do reprezentacji może się odbyć bez zgody partnera, którego dotyczy uchwała. Niezadowolony partner może w tej sytuacji skorzystać z prawa do wypowiedzenia umowy spółki (art. 61 w zw. z art. 89 k.s.h.) bądź zbyć ogół praw i obowiązków w spółce. Pozostali partnerzy oprócz Wacława Kani jako członka zarządu nie będą mogli reprezentować spółki. Pozostali partnerzy, w tym Witold Mrowca będą mieli natomiast prawo prowadzenia spraw spółki, ponieważ w sprawach prowadzenia spraw spółki w stosunku do spółki partnerskiej stosuje się przepisy dotyczące spółki jawnej (art. 39 w zw. z art. 89 k.s.h.).

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Zawsze należy zwracać uwagę na brzmienie postanowień umowy spółki, jako najważniejszego aktu umożliwiającego obok uchwały i postanowienia sądu pozbawienie partnera prawa reprezentacji spółki.
2. Odpowiedni wpis do rejestru decyduje o skutecznym uruchomieniu pozbawieniu prawa do reprezentacji.
3. Partnera nie można ograniczyć w prawie do reprezentacji, a jedynie można dopuścić do reprezentowania lub pozbawić go tego prawa. Ustanowienie zasad reprezentacji łącznej nie stanowi pozbawienia prawa do reprezentacji.
4. Partner, którego dotyczy uchwała może wytoczyć przeciwko spółce powództwo o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c.
5. Podjęcie uchwały o wyłączenia partnera z prawa do reprezentacji bez wskazania ważnych powodów, braku kworum lub większości głosów powoduje, że dotknięta jest ona sankcją nieważności (art. 58 § 1 k.c.).
6. Zarząd powołany w spółce partnerskiej nie jest organem spółki, a jedynie jej reprezentantem.
7. Zasadą jest, że prowadzenie spraw w spółce partnerskiej odbywa się według reguł przyjętych w spółce jawnej, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
8. Partnerom w każdym przypadku, czy to pozbawionym czy to nie pozbawionym prawa reprezentacji zawsze przysługuje prawo do zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki oraz przeglądania ksiąg i dokumentów (art. 38 § 2 w zw. z art. 89 k.s.h.).
9. Reguły funkcjonowania zarządu przyjęte w spółce partnerskiej powodują, że stosuje się przepisy o powołaniu i odwołaniu członków zarządu (art. 201, 203 k.s.h.), kadencji (art. 202 § 1-3 k.s.h.), nagłym ustaniu kadencji (art. 202 § 4-5 k.s.h.), sprzeczności interesów (art. 209 k.s.h.), umów między spółką a członkami zarządu (art. 210 k.s.h.), zakazu prowadzenia interesów konkurencyjnych (art. 211 k.s.h.).

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny