Obrót udziałami w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest – co do zasady – swobodny. Umowa spółki może jednak wprowadzać wymóg uzyskania zgody spółki na czynność zbycia udziałów bądź wprowadzać inne reguły ograniczenia zbywalności (art. 182 § 1 k.s.h.). Inne graniczenia zbywalności udziałów mogą polegać na tym, że nabywcami mogą być tylko wspólnicy, osoby reprezentujące określony zawód, umiejętności, wykształcenie, posiadające określone zezwolenia lub koncesje.
Istotne: Umowa spółki określa organ, który wydaje zezwolenie i sposób udzielenia zezwolenia. W przypadku, gdy zbycie uzależnione jest od zgody spółki, wówczas zgody udziela zarząd w formie pisemnej. Jeżeli takiej zgody odmówiono, sąd rejestrowy może pozwolić na zbycie, z uwagi na ważne powody (art. 182 § 3 k.s.h.).
Spółka może w terminie wyznaczonym przez sąd wyznaczyć innego nabywcę. W razie braku porozumienia cenę nabycia i termin zapłaty ustala sąd rejestrowy na wniosek wspólnika lub spółki, po zasięgnięciu, w miarę potrzeby, opinii biegłego (art. 182 § 4 k.s.h.).
Zezwolenia na zbycie udziałów może udzielać także rada nadzorcza, wspólnicy, zgromadzenie wspólników, a nawet osoby trzecie. W takim wypadku dopuszczalne jest odstąpienie od pisemnego wyrażania zgody (art. 182 § 2 k.s.h.). Jeżeli wskazana przez spółkę osoba nie uiściła ceny nabycia w wyznaczonym terminie, wspólnik może rozporządzać swobodnie swoimi udziałami, jego częścią lub ułamkową częścią udziału, chyba że nie przyjął oferowanej zapłaty (art. 182 § 5 k.s.h.).
CO NA TO SĄD?
W świetle wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2007 r. (III CSK 311/06, LEX nr 274197), z uwagi na fakt, że czynność zbycia udziałów nie jest czynnością prawną spółki (dokonaną przez spółkę na podstawie art. 254 § 2 k.s.h.), ale czynnością między zbywcą a nabywcą, to w sprawie między wspólnikiem a osobą trzecią art. 254 § 2 k.s.h. – nie znajduje zastosowania. Tym samym art. 182 k.s.h. jest przepisem, który uzależnia dokonanie konkretnej czynności prawnej od zgody spółki, a stosowne postanowienie umowy spółki ma wobec niego charakter wykonawczy. Stąd czynność prawna dokonana bez zgody wymaganej przepisem prawa jest czynnością niezupełną, a zatem dotkniętą tzw. bezskutecznością zawieszoną.
O czym mówi zatem art. 254 k.s.h.? Według tego przepisu, prawomocny wyrok uchylający uchwałę ma moc obowiązującą w stosunkach między spółką a wszystkimi wspólnikami oraz w stosunkach między spółką a członkami organów spółki. Natomiast, w przypadku gdy ważność czynności dokonanej przez spółkę jest zależna od uchwały zgromadzenia wspólników, uchylenie takiej uchwały nie ma skutku wobec osób trzecich działających w dobrej wierze (art. 254 § 2 k.s.h).
Istotne: Przy zbyciu udziału należy brać przede wszystkim pod uwagę zgodę spółki. Brak takiej zgody oznacza bowiem, że albo uchwała traktowana jest jak nieistniejąca, a jednocześnie czynność zbycia udziału staje się czynnością niezupełną, która dotknięta jest bezskutecznością zawieszoną.
Potwierdzenie zbycia udziałów w drodze zgody spółki możliwe jest w dwojaki sposób. Po pierwsze, na podstawie czynności poprzedzającej zbycie udziału. Po drugie, na podstawie czynności potwierdzającej zbycie udziału tzw. zgoda następcza.
Istotne: W stosunkach wewnętrznych spółki pomiędzy spółką a wspólnikami i spółką a członkami organów spółki, z chwilą uprawomocnienia się wyroku stwierdzającego nieważność podjętej uchwały w przedmiocie zgody na zbycie udziałów, powstaje stan analogiczny do tego, jakby ta uchwała nie została w ogóle podjęta. Tym samym w razie uprawomocnienia się wyroku wspólnicy muszą zwrócić wszelkie korzyści i świadczenia, jakie otrzymali.
Istotne: W stosunkach zewnętrznych pomiędzy zbywcą i nabywcą udziałów czynność ta pozostaje bezskuteczna, a to ze względu na istnienie stanu bezskuteczności zawieszonej. Nie ma przy tym znaczenia istnienie dobrej lub złej wiary po stronie nabywcy udziałów. Dopiero bowiem wyrażenie zgody przez odpowiednio umocowany na podstawie umowy spółki organ (podmiot) powoduje, że czynność zbycia udziałów staje się skuteczna, co należy odnieść zarówno do stosunków wewnętrznych, jak i zewnętrznych spółki.
PRZYKŁAD Z ŻYCIA WZIĘTY
W umowie spółki zawarto postanowienie, mocą którego udziały mogą być zbywane na rzecz innych osób, niż dotychczasowi wspólnicy. Wyrażanie zgody na takie czynności powierzono radzie nadzorczej. Paweł Nowak zgłasza zamiar zbycia swoich udziałów radzie nadzorczej, która wyraża zgodę na zbycie udziałów osobom spoza grona wspólników. Tymczasem uchwała rady nadzorczej zostaje zaskarżona przez jednego ze wspólników. W następstwie tego uchwała zostaje uznana przez sąd za nieważną. Czy więc umowa jest skuteczna? Czy osoba nabywająca udziały w dobrej wierze jest chroniona? Skoro doszło do uchylenia uchwały przez sąd prawomocnym wyrokiem, to w stosunkach wewnętrznych ma to moc wiążącą. Rada nadzorcza powinna w tej sytuacji podjąć nową uchwałę, aby stała się ona skuteczną zarówno w stosunkach wewnętrznych, jak i zewnętrznych, gdzie powstał stan bezskuteczności zawieszonej, czego nie zmienia tego fakt, że potencjalny nabywca jest w dobrej wierze.
PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY
- Bezskuteczność zbycia udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ma miejsce, gdy postąpiono wbrew postanowieniom umowy spółki bądź innym regułom ograniczenia zbywalności.
- Ze skutecznym zbyciem udziałów mamy do czynienia, gdy postąpiono zgodnie z umową i innymi regułami przewidzianymi w spółce, a ponadto nawet po uchyleniu uchwały organu władnego do wyrażania zgody na zbycie udziałów przez sąd, podjęto już nową skuteczną uchwałę w tym zakresie.
- W braku potwierdzenia zgody osoby trzeciej na nabycie udziału, a przy tym braku zgody spółki na czynność zbycia udziału, umowa zbycia udziału staje się bezwzględnie nieważna.
- Ograniczenia zbywania udziałami może wynikać z wielu przyczyn. Należy zatem wymienić: ograniczenia wynikające z przepisów prawa, a w tym zakaz rozporządzenia udziałami przed wpisem do rejestru (art. 16 k.s.h.), zakaz wynikający z obowiązku powtarzających się świadczeń niepieniężnych (art. 176 § 3 k.s.h.), zakaz nabywania udziałów własnych (art. 200 § 1 zd. 1 i 2 oraz § 4 k.s.h.). Inną sytuacją jest ograniczenie wynikające z umowy spółki w drodze zgody zarządu lub sądu rejestrowego (art. 182 § 3-4 k.s.h.). Możliwy jest wreszcie zakaz zbywania udziałów wynikający z innych ograniczeń np. podmiotowych bądź przedmiotowych.
Autor: dr Mariusz Korcyl
Radca Prawny
0 komentarzy