Przed wpisem do rejestru sądowego istnieje tzw. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji. Jest to o tyle specyficzna konstrukcja prawna, że w czasie jej trwania nie można dokonywać czynności prawnych skutkujących rozporządzeniem udziałem. Należy to również odnieść do sytuacji podwyższenia kapitału zakładowego, który nie został jeszcze zarejestrowany.

Jak bowiem przewiduje art. 16 k.s.h., rozporządzenie udziałem albo akcją dokonane przed wpisem spółki kapitałowej do rejestru albo przed zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego albo emisji nowych akcji bez wartości nominalnej jest nieważne.

Istotne: Rozporządzenie udziałem należy rozumieć, jako jego zbycie w ramach sprzedaży, zamiany, darowizny, obciążenie udziałów, czy ustanowienie zastawu przed wpisem do rejestru.

Mając na uwadze powyższe należy wyjaśnić, że udziały jako przedmiot obrotu tworzone są z chwilą wpisu do rejestru i z tą chwilą powstaje prawo podmiotowe do udziału. Tym samym zakaz rozporządzania udziałami odnosi się do dysponowania prawem przyszłym. Omawiany przepis ma zatem na celu chronić nabywców przed nabyciem nie mającego żadnej wartości prawa udziałowego na wypadek niedojścia do utworzenia spółki lub zarejestrowania podwyższonego kapitału zakładowego.

Istotne: Przepis chroni przed dokonywaniem zmian podmiotowych spółki w organizacji. Taka zmiana możliwa jest bowiem jedynie przez zmianę umowy spółki, gdyż w innym przypadku czynność prawna rozporządzenia udziałem jest nieważna.

CO NA TO SĄD?

W świetle wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 września 2007 r., II FSK 1021/06, LEX nr 389721 oraz wyroku z 27 lutego 2013 r., I FSK 416/12, LEX nr 1311047, w sytuacji zwiększenia wartości nominalnej praw udziałowych (udziałów, akcji) rozporządzenie prawami udziałowymi dokonane po podjęciu uchwały dotyczącej wykreowania tej zwyżki, a przed rejestracją podwyższenia kapitału zakładowego jest ważne.

W tym kontekście pojawia się pytanie, czy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być skutecznie założona przez spółkę jawną, która nie posiada osobowości prawnej? Na tak postawione pytanie należy odpowiedzieć pozytywnie. Ja wynika bowiem z art. 8 § 1 k.s.h., spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością KRA założona została aktem notarialnym z 20 lipca 2022 r. Wspólnikiem tej spółki została spółka jawna prowadzona pod firmą „K. Janik spółka jawna”. Spółka jawna posiada w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wszystkie 100 udziałów o wartości 50 złotych każdy. Jeszcze przed rejestracją spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jedyny wspólnik, czyli spółka jawna sprzedaje 30 udziałów innej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością VIZA. Rodzi się pytanie, czy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością KRA w ogóle powstała, spółka VIZA staje się udziałowcem a rozporządzenie udziałami było skuteczne? Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością została zawiązana prawidłowo. W tym momencie spółka powinna zgłosić do Krajowego Rejestru Sądowego, że jedynym jej wspólnikiem jest spółka jawna, która posiada 100 udziałów. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością VIZA nie staje się udziałowcem z tego względu, że rozporządzenie udziałem przed wpisem do rejestru jest nieważne. W konsekwencji spółka z ograniczoną odpowiedzialnością KRA musi pominąć nieskuteczną czynność zbycia udziałów i zgłosić, że jedynym jej wspólnikiem jest spółka jawna.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Udziały objęte na etapie zawiązania spółki istnieją jako prawa, które potencjalnie mogą być przedmiotem obrotu, jeszcze przed wpisem spółki do rejestru.
2. Dopuszczalne są czynności zobowiązujące do dokonania rozporządzenia udziałem w przyszłości, a zatem po wpisie spółki do rejestru.
3. W przypadku udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym, które nie istnieją przed rejestracją podwyższenia – nie można nimi skutecznie rozporządzić.
4. Pełnia praw z udziałów przysługuje udziałowcowi nie z chwilą objęcia udziałów, lecz dopiero z chwilą zarejestrowania spółki w razie jej powstania lub z chwilą zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego.
5. Pod pojęciem rozporządzenia należy rozumieć przeniesienie, obciążenie, zmianę lub zniesienie prawa zbywalnego (art. 57 § 1 k.c.).
6. Zarówno czynność sprzeczna z art. 16 k.s.h., jak i czynność zmierzająca do obejścia tego zakazu jest bezwzględnie nieważna (art. 58 § 1 k.c.).

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny