Wygaśnięcie mandatu prezesa w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością może nastąpić po upływie kadencji, z chwilą likwidacji spółki, z chwilą połączenia lub przekształcenia. Istnieją również przypadki nagłego przerwania pełnienia funkcji prezesa. Należy do nich zaliczyć śmierć, rezygnację albo odwołanie ze składu zarządu (art. 202 § 4 k.s.h.).

Istotne: Rezygnacja jest jednoosobowym aktem zmierzającym wprost do ustania więzi między prezesem a spółką.

W art. 202 § 5 k.s.h., zawarto odwołanie do umowy zlecenia, ponieważ w przypadku rezygnacji przez członka zarządu stosuje się przepisy o wypowiedzeniu zlecenia przez przyjmującego zlecenie. Z art. 746 § 2 k.c., który reguluje kwestie wypowiedzenia umowy zalecenia wynika więc, że przyjmujący zlecenie prezes zarządu spółki może ją wypowiedzieć w każdym czasie.

CO NA TO SĄD?

W wyroku z dnia 27 stycznia 2010 r., II CSK 301/09, Lexis.pl nr 2440310, SN stwierdził, że oświadczenie o rezygnacji jest jednostronną czynnością prawną, która nie wymaga przyjęcia jej przez spółkę, przy czym jednak wymagającą zakomunikowania innej osobie, gdyż do niej odnosi się unormowanie zawarte w art. 61 k.c. Podmiotem zainteresowanym tym oświadczeniem jest spółka.

Jeżeli w spółce nie powołano rady nadzorczej, zaś prezes jest jedynym członkiem zarządu pojawia się problem, komu ma on złożyć oświadczenie woli o rezygnacji. Oczywistym jest bowiem, że prezes nie może złożyć takiego oświadczenia samemu sobie. Kontrowersje pojawiają się zwłaszcza w sytuacji, gdy w wyniku rezygnacji jedynego lub ostatniego członka zarządu żaden mandat w zarządzie nie byłby obsadzony. W takim przypadku członek zarządu składa rezygnację wspólnikom w ten sposób, że zwołuje nadzwyczajne zgromadzenie wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zaproszenie na zgromadzenie zawiera oświadczenie o rezygnacji członka zarządu. Rezygnacja jest skuteczna z dniem następującym po dniu, w którym zwołano zgromadzenie wspólników (art. 202 § 6 k.s.h.).

Istotne: Przepis art. 202 § 6 k.s.h., jest o tyle kontrowersyjny, że rezygnujący członek zarządu nie ma wyjścia, ponieważ musi zwołać nadzwyczajne walne zgromadzenie wspólników, aby złożyć rezygnację, a oświadczenie o rezygnacji wysłać do wspólników wraz z zaproszeniami. Kontrowersji tej nie rozwiązuje art. 205 § 2 k.s.h., zgodnie z którym oświadczenia woli składane spółce oraz doręczenia pism spółce mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta. Przepis ten odnosi się bowiem do biernej reprezentacji spółki przy zarządzie wieloosobowym, nie zaś do oświadczeń jedynego lub ostatniego członka zarządu. Należy w tej sytuacji przyjąć, że umowa spółki nie może stanowić inaczej, jeżeli chodzi o konieczność zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia. Za taką koncepcją przemawia zwłaszcza  fakt, że adresatem rezygnacji są wspólnicy biorący udział w zgromadzeniu, a dodatkowo w spółce nie ma innych organów, za pośrednictwem których można by złożyć skutecznie oświadczenie o rezygnacji. 

Innym trybem złożenia rezygnacji przez jedynego lub ostatniego prezesa zarządu wartym rozważenia jest powołanie przez nadzwyczajne walne zgromadzenie pełnomocnika, który będzie reprezentował spółkę w umowie lub sporze z prezesem (art. 210 § 1 k.s.h.). Przepis ten dotyczy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, w których osoby fizyczne lub osoby prawne nie są jedynymi lub ostatnimi członkami zarządu. W skrajnym przypadku, jeżeli zaistniałby spór co do złożonego oświadczenia przez prezesa, można jednak rozważyć, czy nie powołać w tym celu pełnomocnika przez nadzwyczajne walne zgromadzenie.

Istotne: Omawiany art. 210 § 1 k.s.h., znajdzie zastosowanie w przypadku niemożliwości realizacji czynności prawnych według normalnych reguł obowiązujących dla tych czynności, w tym zawieranych umów z członkami zarządu np. umów o pracę czy umów zlecenia oraz powstałych sporów.

CO NA TO SĄD?

W wyroku z dnia 10 września 2013 r., III AUa 1478/12, Lexis.pl nr 8028723 Sąd Apelacyjny wyraził pogląd, że nie można utożsamiać wspólników z organem spółki, a takim jest zgromadzenie wspólników.

Istotne: Powzięcie przez wszystkich wspólników wiadomości o rezygnacji przez prezesa ze swej funkcji nie jest tożsame z powzięciem tej wiadomości przez spółkę. Dopiero bowiem prawidłowe złożenie oświadczenia o rezygnacji na nadzwyczajnym zgromadzeniu wspólników daje temu organowi możliwość natychmiastowego powołania nowego prezesa zarządu. Samo zaproszenie na zgromadzenie wspólników wraz z oświadczeniem o rezygnacji stanowi jedynie powiadomienie wspólników i nie może być uznane za skuteczne złożenie oświadczenia woli o rezygnacji.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

W spółce VISTA sp. z o.o. istnieje jedynie jednoosobowy zarząd reprezentowany jednoosobowo przez Miłosza Zająca. Nie istnieje jednocześnie rada nadzorcza. Spółka posiada czterech wspólników, z czego każdy posiada po 25 % udziałów. Kadencja członków zarządu trwa przez czas nieograniczony, gdyż tak przewidziano w umowie spółki. Mandat może natomiast ustać na skutek odwołania, rezygnacji oraz śmierci. W dniu 26 sierpnia 2022 r., Miłosz Zając złożył w biurze spółki oświadczenie o rezygnacji z funkcji prezesa zarządu, który był jednocześnie jedynym (ostatnim) członkiem zarządu. Większość wspólników bywa codziennie w biurze spółki w związku z czym mogli oni w każdej chwili zapoznać się ze złożonym oświadczeniem o rezygnacji. Prezes uważa, że właściwie zastosował przepisy o wypowiedzeniu zlecenia przez przyjmującego zlecenie, gdyż złożone oświadczenie wspólnikom mogło do nich bez problemu dotrzeć. Niestety prezes jest w błędzie. Za spółkę bowiem w przypadku rezygnacji przez jedynego bądź ostatniego członka zarządu działają organy, tj. nadzwyczajne walne zgromadzenie, nie zaś wspólnicy. Ci ostatni nawet, jeżeli bywają w biurze, bynajmniej nie muszą zapoznawać się ze złożonymi dokumentami (art. 212 § 1 k.s.h.). Uprawnionym organem do przyjęcia oświadczenia o rezygnacji przez prezesa zarządu jest nadzwyczajne walne zgromadzenie. Takie nadzwyczajne walne zgromadzenie mogłoby ewentualnie powołać pełnomocnika stosowną uchwałą, który przyjąłby oświadczenie o rezygnacji Miłosza Zająca. Tak się jednak nie stało w związku z czym brak podstaw do złożenia wniosku o wykreślenie Miłosza Zająca z rejestru.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Urzędujący prezes może złożyć wniosek o wykreślenie go z rejestru sądowego. Wniosek taki ulegnie jednak oddaleniu, z uwagi na brak ziszczenia się przesłanek formalnych co do skutecznego oświadczenia woli o rezygnacji z funkcji prezesa.
2. Jedyny bądź ostatni członek zarządu nie może składać oświadczenia o rezygnacji samemu sobie. Z tych przyczyn do skutecznego złożenia oświadczenia woli o rezygnacji niezbędne jest zwołanie nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, a wcześniej przesłanie do poszczególnych jego członków zaproszenia na zgromadzenie wraz z oświadczeniem o rezygnacji.
3. Dowodem stanowiącym podstawę do skutecznego uznania oświadczenia o rezygnacji przez prezesa może być protokół z nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, w którym zawarto taką wzmiankę.
4. Oświadczenie woli o rezygnacji z pełnienia funkcji jedynego (ostatniego) prezesa członku zarządu przyjmują wspólnicy. Dokonuje się to jednak za pośrednictwem organu, którym jest nadzwyczajne walne zgromadzenie.
5. Jeżeli dojdzie do sporu co do skutecznego złożenia oświadczenia o złożeniu rezygnacji przez prezesa zarządu, nadzwyczajne walne zgromadzenie może powołać pełnomocnika w tym zakresie, jak również w zakresie prawidłowego zastosowania przepisów o wypowiadaniu umów zlecenia. Jeżeli w spółce istnieje rada nadzorcza, wówczas także ona jest uprawniona do rozstrzygania sporów i innych kwestii wynikających z zawartych umów z prezesem zarządu (art. 210 § 1 k.s.h.).
6. W interesie prezesa zarządu leży, aby w sytuacjach wątpliwych nadzwyczajne walne zgromadzenie doprowadziło do powołania pełnomocnika, który przyjmie oświadczenie woli o rezygnacji na zasadach określonych w art. 61 k.c., tj. w taki sposób, aby pełnomocnik mógł zapoznać się z jego treścią.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny