Jeżeli chodzi o podwyższenie kapitału zakładowego w spółce akcyjnej, to podstawowym warunkiem dokonania tego jest wpłacenie co najmniej 9/10 dotychczasowego kapitału. Przepisu tego nie stosuje się jednakże przy łączeniu spółek (art. 431 § 3 k.s.h.).

CO NA TO SĄD?

W myśl postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 24 lutego 2016 r., sygn. akt. XIII Ga 874/15, LEX nr 2124242, do uprawnień sądu rejestrowego należy zbadanie w toku rozpatrywania wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym, czy wniosek zawiera dane zgodne z dokumentami, z których te dane wynikają i czy dokumenty te powstały z zachowaniem ustawowych wymagań dla poszczególnych czynności, zmierzających do uzyskania wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym, a zatem w okolicznościach zgodnych z prawem. Zakaz dokonania podwyższenia kapitału przed wpłaceniem co najmniej 9/10 dotychczasowego kapitału należy rozumieć w ten sposób, że dopóki przesłanka ta nie jest spełniona, nie jest dopuszczalny wpis podwyższenia kapitału. Nic zatem nie stoi na przeszkodzie by uchwała w sprawie podwyższenia została podjęta wcześniej.

Istotne: Złagodzenie progu konieczności wpłacania lub uiszczenia całego kapitału zakładowego przy podwyższeniu obejmuje wyłączenie 1/10 dotychczasowej wartości kapitału, która nie musi być wniesiona. Pozostałe 9/10 musi zostać wpłacone, aby można dokonać wpisu o podwyższeniu do rejestru.

Niekiedy potrzeby obrotu wymagają, aby obniżyć podwyższony uprzednio kapitał zakładowy. W takim wypadku stosowane jest tzw. postępowanie konwokacyjne, polegające na ogłoszeniu przez zarząd faktu obniżenia wraz z wezwaniem wierzycieli do zgłaszania w terminie 3 miesięcy swoich wierzytelności (art. 456 k.s.h.).

Istotne: Zarząd ma obowiązek dokonania ogłoszenia bezzwłocznie w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym” oraz w inny sposób, gdy wymaga tego statut spółki (art. 5 § 3 k.s.h.). Ogłoszenie podlega także obowiązkowi zamieszczenia go na stronie internetowej spółki, w miejscu przeznaczonym do komunikacji z akcjonariuszami (art. 5 § 5 k.s.h.).

Spółka zaspokaja zgłoszone przez wierzycieli roszczenia w terminie 3 miesięcy. Wierzyciele mogą także żądać zaspokojenia roszczeń jeszcze niewymagalnych, tj. powstałych przed dniem ogłoszenia uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego, zgłoszonych w terminie 3 miesięcy. Muszą przy tym jednak uprawdopodobnić, że obniżenie kapitału zagraża zaspokojeniu tych roszczeń oraz że nie otrzymali od spółki zabezpieczenia. Zabezpieczenie następuje przez złożenie stosownej sumy do depozytu sądowego, a z ważnych powodów w inny sposób (art. 456 § 2 k.s.h.). Roszczenia przysługujące akcjonariuszom z tytułu obniżenia kapitału zakładowego mogą być zaspokajane przez spółkę najwcześniej po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia wpisu obniżenia kapitału zakładowego do rejestru (art. 456 § 3 k.s.h.).

Istotne: Termin 6 miesięcy dotyczy tych akcjonariuszy, którzy będąc wierzycielem nie zgodzili się na obniżenie kapitału zakładowego. Roszczenia takich akcjonariuszy mogą być zaspokojone najwcześniej po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia wpisu obniżenia.

Od obowiązku ogłoszeń istnieją jednak wyjątki. Zatem trybu konwokacyjnego nie stosuje się zgodnie z art. 457 § 1 pkt 1-3, jeżeli:

• po pierwsze, pomimo obniżenia kapitału zakładowego nie są dokonywane jakiekolwiek wpłaty na rzecz wspólników, w szczególności (I) nie zwraca się akcjonariuszom wniesionych wkładów, (II) nie zwraca się wpłat za umorzone akcje, (III) ani nie zostają oni zwolnieni od wniesienia wkładów na kapitał zakładowy. Jednakże w takim przypadku łącznie z obniżeniem (bez wpłat) musi dojść do podwyższenia kapitału zakładowego co najmniej do pierwotnej wysokości, tj. sprzed podjęcia uchwały o obniżeniu, a nie w chwili zawiązania spółki. W praktyce oznacza to, że podwyższenie kapitału zakładowego następuje w drodze nowej emisji, w której akcje zostają całkowicie opłacone (tzw. dopuszczalność zaniechania ogłoszeń i wezwania wierzycieli w przypadku obniżenia kapitału zakładowego i umorzenia akcji), albo
• po drugie, obniżenie kapitału zakładowego ma na celu wyrównanie poniesionych strat lub przeniesienie kwot do kapitału rezerwowego, albo
• po trzecie, obniżenie następuje w celu umorzenia akcji własnych.

Istotne: W sytuacji, gdy istnieje potrzeba wyrównania poniesionych strat, doszło do umorzenia akcji własnych, które nie zostały zbyte w ciągu 1 roku, w wyniku czego zostały unicestwione w drodze uchwały zarządu, bądź konieczne jest przeniesienie określonych kwot, należy utworzyć specjalny kapitał rezerwowy, do którego wnosi się kwoty pochodzące z obniżenia kapitału zakładowego w wysokości nieprzekraczającej 10 % kapitału zakładowego. Jeżeli warunek 10 % zostaje spełniony dopuszczalna jest rezygnacja z postępowania konwokacyjnego.

Zasadą obliczania wysokości kapitału rezerwowego jest, że do limitu 10 % nie uwzględnia się funduszy, w tej części z jakiej został on z nich utworzony lub zwiększony a pochodzących z:

• umorzenia przez spółkę akcji własnych nabytych nieodpłatnie w celu ich umorzenia;
• akumulowania w nim wynagrodzenia dla akcjonariuszy, które ma im być wypłacone za akcje umorzone, o ile kwoty te mogą być przeznaczone do podziału między akcjonariuszy w formie dywidendy;
• umorzenia akcji, które następuje bez jakichkolwiek świadczeń na rzecz akcjonariuszy (z ewentualna możliwością przyznania im świadectw użytkowych).

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WZIĘTY 

Spółka akcyjna dokonała dwukrotnego podwyższenia kapitału zakładowego. Po raz pierwszy nastąpiło to w drodze emisji akcji serii B na okaziciela do kwoty 300 000 zł. Pierwotnie kapitał wynosił 200 000 zł. Akcje objęli Tomasz Kroczek (40 000 akcji), Łukasz Walczyk (30 000 akcji), Witold Lisowski (30 000 akcji). Cena nominalna równała się cenie emisyjnej akcji. Akcje zostały opłacone gotówką w 1/5 wysokości, tj. 20 000 złotych. Łączna wartość kapitału zarejestrowanego wyniosła 220 000 zł. Następnie walne zgromadzenie podjęło uchwałę o umorzeniu 30 000 akcji serii B. Na tym samym posiedzeniu obniżono kapitał zakładowy o kwotę 30 000 złotych, po czym podwyższono kapitał zakładowy o kwotę 300 000 złotych w drodze emisji 50 000 akcji serii C. Akcjonariusz Łukasz Walczyk, którego akcje zostały umorzone bez wynagrodzenia, bierze udział w podwyższeniu kapitału i opłaca akcje w wysokości 25 000 złotych. Podobnie Witold Lisowski obejmuje akcje serii C i opłaca je w wysokości 25 000 złotych. Obaj akcjonariusze opłacają nowe akcje łączną kwotą 50 000 zł. Po tym wszystkim zarząd składa do sądu rejestrowego wniosek o wpis obniżenia przy równoczesnym podwyższeniu kapitału zakładowego do kwoty 300 000 złotych. Wniosek obejmuje żądanie wpisu akcji serii C, a także wpisu opłacenia kapitału zakładowego w kwocie 270 000 zł. W omawianym przypadku sąd oddali wniosek w całości, i to zarówno w części dotyczącej obniżenia kapitału zakładowego, jak i jego podwyższenia. Przede wszystkim spółka nie spełniła wymogu opłacenia kapitału zakładowego w wysokości 9/10, tj. kwoty 270 000 złotych. Został on bowiem opłacony jedynie w 1/5, tj. w kwocie 220 000 zł. Natomiast art. 431 § 3 k.s.h. wymaga, aby kolejnego podwyższenia dokonać dopiero po wpłacie co najmniej 9/10 wartości kapitału zakładowego. Ponadto nie zastosowano postępowania konwokacyjnego, ponieważ nie zachodzą okoliczności przewidziane w art. 457 k.s.h. Dodatkowo umorzenie akcji serii B Arkadiuszowi Walczykowi oznacza jego promocję przy obniżeniu kapitału zakładowego, gdyż de facto został on zwolniony z wniesienia wkładów na pokrycie akcji serii B. Nie bez znaczenia jest także fakt, że poprzednio łącznie z innymi akcjonariuszami opłacił akcje w wysokości jedynie 1/5 ich wartości przed rejestracją podwyższenia. Tymczasem powinien on  wnieść opłatę na każdą akcję, tak aby doszło do pełnego pokrycia wysokości kapitału zakładowego.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Zanim dojdzie do kolejnego podwyższenia kapitału zakładowego warto upewnić się, czy poprzednie podwyższenie spełnia wymóg opłacenia kapitału zakładowego w wysokości co najmniej 9/10.
2. Wymogu opłacenia 9/10 kapitału zakładowego nie stosuje się, gdy ma miejsce łączenie spółek, które mogą być łączone bez całkowitego opłacenia kapitału.
3. Można podwyższać kapitał zakładowy, następnie obniżać i ponownie dokonać podwyższenia. Należy jednak zwrócić uwagę na okoliczności danej sprawy, tj., czy istnieje możliwość obejścia przepisów o zastosowania postępowania konwokacyjnego. Takim wyjątkiem jest fakt, że pomimo obniżenia kapitału zakładowego nie zwraca się wniesionych przez akcjonariuszy wkładów na akcje, jak również nie zostają oni zwolnieni od wniesienia wkładów na kapitał zakładowy, a równocześnie z obniżeniem następuje podwyższenie kapitału zakładowego co najmniej do pierwotnej wysokości w drodze nowej emisji, której akcje zostaną w całości opłacone. W omawianym przykładzie pomimo obniżenia kapitału zakładowego nie zwrócono żadnemu wniesionych wkładów na akcje, jak również nie zostali oni zwolnieni od wniesienia wkładów na kapitał zakładowy. Drugim warunkiem jest przy obniżeniu kapitału i równoczesnym podwyższaniu, aby uzupełnić kapitał do pierwotnej wysokości poprzez emisję akcji nowej emisji, które muszą być w całości opłacone.
4. Pominięcie postępowania konwokacyjnego wymaga, aby spółka nie wzbogacała się o wartość wpłat na umarzane akcje. W konsekwencji kapitał nie ulega zmniejszeniu, akcjonariusze nie są zwolnienie z żadnych opłat na kapitał, akcjonariuszom nie zwraca się wniesionych wkładów.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny