Podział spółki przez wydzielenie – krok po kroku

Remedium na restrukturyzację spółki kapitałowej bez przeprowadzenia procesu likwidacji, jest instytucja podziału przez wydzielenie. W ten sposób można zbudować dodatkową strukturę holdingową. Problematykę tę można także rozważać z innej perspektywy, a mianowicie jako wolę zabezpieczenia części majątku spółki dzielonej, poprzez przeniesienie części działalności obarczonej większym ryzykiem albo nawet tej mniej opłacalnej na inną spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną.

POJĘCIE PODZIAŁU SPÓŁKI PRZEZ WYDZIELENIE

W polskim porządku prawnym wyodrębniono pięć podstawowych rodzajów podziałów spółek, tj. podział przez przejęcie, podział przez zawiązanie nowych spółek, podział przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki, podział przez wydzielenie oraz podział przez wyodrębnienie.

Istota podziału przez wydzielenie spółki kapitałowej, bo tylko takowe mogą się dzielić, sprowadza się do wydzielenia jedynie części majątku spółki dzielonej, który jest przenoszony następnie na inną istniejącą spółkę lub spółkę nowo zawiązaną.

Istotne: Reorganizacja spółki dzielonej w wyniku podziału przez wydzielenie powoduje, że  spółka taka bynajmniej nie przestaje istnieć, ale wprost przeciwnie, utrzymuje swój byt i tożsamość prawną, kontynuując poprzednią działalność.

CECHY PODZIAŁU SPÓŁKI PRZEZ WYDZIELENIE

Wśród zasadniczych sześciu cech podziału spółki przez wydzielenie należy wymienić:

Po pierwsze, że wyłącznie część, nie zaś całość majątku spółki dzielonej, na który składają się zarówno aktywa, jak i pasywa zostaje przenoszona do innej spółki.

Po drugie, proces podziału spółki przez wydzielenie bynajmniej nie powoduje likwidacji spółki, a jest wręcz przeciwnie, ponieważ po zakończeniu tego procesu spółka dzielona kontynuuje dotychczasową działalność.

Po trzecie,  wspólnicy spółki dzielonej z uwagi na wydzielenie części majątku spółki i przeniesienie tej części na inną spółkę otrzymują w zamian udziały lub akcje w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej.

Po czwarte, podział spółki przez wydzielenie reorganizuje spółkę dzieloną, albowiem przenosi ona część swojego majątku na spółkę istniejącą lub spółkę specjalnie utworzoną w celu przejęcia tej części majątku.

Po piąte, skutkiem podziału spółki przez wydzielenie jest sukcesja uniwersalna, tj. prawa i obowiązki wynikające z wydzielenia majątku spółki dzielonej przechodzą z mocy prawa na spółkę przejmującą bądź spółkę nowo powstałą.

Po szóste, podział spółki przez wydzielenie wiąże się z obniżeniem kapitału zakładowego spółki dzielonej, a jednocześnie podwyższeniem kapitału zakładowego spółki przejmującej bądź spółki nowo utworzonej.

PODZIAŁ SPÓŁKI PRZEZ WYDZIELENIE – KROK PO KROKU

I. ETAP PRZYGOTOWAWCZY

1. ANALIZA SKŁADNIKÓW MAJĄTKOWYCH

Pierwszym krokiem do rozpoczęcia procesu podziału spółki przez wydzielenie jest dokładna analiza i opisanie przez spółkę dzieloną składników swojego majątku, tj. aktywów i pasywów. Celem tego badania jest ustalenie zdolności przypisania części majątku spółki dzielonej spółce przejmującej lub nowo zawiązanej.

2. PRZYGOTOWANIE SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO ORAZ SPRAWOZDANIA ZARZĄDU Z DZIAŁALNOŚCI SPÓŁKI DZIELONEJ I SPÓŁKI PRZEJMUJĄCEJ LUB NOWO ZAWIĄZANEJ

Przygotowanie sprawozdania finansowego, zwykle przez dział księgowości, a także sprawozdań zarządu z działalności i to zarówno spółki dzielonej, jak i spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej stanowi podstawę pod szybsze i sprawniejsze przeprowadzenie procesu podziału spółki przez wydzielenie.

3. PRZYGOTOWANIE I UZGODNIENIE PLANU PODZIAŁU WRAZ Z ZAŁĄCZNIKAMI

Plan podziału jest najważniejszym dokumentem, który określa zasadnicze elementy takie jak m.in. informacje dotyczące podziału majątku, praw wspólników, czy zasady wymiany udziałów i akcji. Plan podziału stanowi punkt wyjścia dla przeprowadzenie w sposób wyczerpujący procesu podziału spółki przez wydzielenie. O tym co powinien zawierać plan podziału i stanowiące integralną jego część załączniki stanowi art. 534 § 1 i 2 k.s.h.

4. ZGŁOSZENIE PLANU PODZIAŁU DO KRS

Zgłoszenie planu podziału powinno nastąpić przed powzięciem uchwały w sprawie podziału przez wspólników. Plan podziału musi być najpierw ogłoszony i zgłoszony do sądu rejestrowego, a następnie wspólnicy mogą podjąć uchwały w oparciu o ten plan.

Plan podziału powinien być zgłoszony do sądu rejestrowego spółki dzielonej lub spółki przejmującej łącznie z wnioskiem spółek uczestniczących w podziale. Jeżeli chodzi o podział przez zawiązanie nowej spółki, to plan podziału wraz z wnioskiem spółek uczestniczących w podziale podlega zgłoszeniu do sądu rejestrowego spółki dzielonej.

5. OGŁOSZENIE PLANU PODZIAŁU

Zgodnie z art. 535 § 3 k.s.h. plan podziału należy ogłosić nie później niż na sześć tygodni przed dniem powzięcia pierwszej uchwały w sprawie podziału, o której mowa w art. 541.

Jednakże spółka dzielona albo spółka przejmująca nie jest obowiązana do ogłoszenia planu podziału, gdy nie później niż na sześć tygodni przed dniem rozpoczęcia zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, na którym ma być powzięta pierwsza uchwała w sprawie podziału, o której mowa w art. 541, nieprzerwanie do dnia zakończenia zgromadzenia podejmującego uchwałę w sprawie podziału, bezpłatnie udostępni do publicznej wiadomości plan podziału na swojej stronie internetowej.

Istotne: Ogłoszenie planu podziału spółek uczestniczących w procesie podziału przez wydzielenie dokonuje się w MSiG oraz na stronie internetowej spółki dzielonej lub spółki przejmującej, jeżeli takową stronę posiadają. Obowiązek ten ciąży na wspólnikach spółki dzielonej albo spółki przejmującej, chyba że zwolnią się z tego obowiązku umieszczając plan podziału na swojej stronie internetowej. 

6. BADANIE PLANU PRZEZ BIEGŁEGO 

W procesie podziału spółki najpierw sporządza się i zatwierdza plan podziału, a następnie poddaje go badaniu przez biegłego rewidenta, który sporządza opinię. Dopiero po uzyskaniu opinii biegłego, wspólnicy podejmują uchwałę o podziale.

Tak więc biegły sporządza na piśmie szczegółową opinię w terminie określonym przez sąd, nie dłuższym jednak niż dwa miesiące od dnia jego wyznaczenia, i składa ją sądowi rejestrowemu oraz zarządom spółek uczestniczących w podziale wraz z planem podziału. Opinia zawiera co najmniej:

• stwierdzenie, czy stosunek wymiany udziałów jest ustalony należycie;
• wskazanie metody albo metod użytych dla określenia proponowanego w planie podziału stosunku wymiany udziałów lub akcji wraz z oceną zasadności ich zastosowania;
• wskazanie szczególnych trudności związanych z wyceną udziałów lub akcji dzielonej spółki;
• na pisemne żądanie biegłego zarządy spółek uczestniczących w podziale przedłożą mu dodatkowe wyjaśnienia lub dokumenty.

Istotne: W przypadku podziału spółki, jeśli wszyscy wspólnicy każdej ze spółek uczestniczących w podziale wyrażą zgodę, możliwe jest skorzystanie z uproszczonej procedury, która znosi obowiązek badania planu podziału przez biegłego rewidenta (art. 538¹ § 1 pkt 3 k.s.h.). To samo dotyczy sporządzenia oświadczenia na podstawie art. 534 k.s.h. zawierającego elementy planu podziału spółki i udzielenia informacji, o których mowa w art. 536 k.s.h. dotyczących sprawozdania zarządu spółki uzasadniających podział (patrz art. 538¹ § 1 pkt 1 i 2 k.s.h.).

7. ZAWIADOMIENIE WSPÓLNIKÓW O PLANOWANYM PODZIALE

Po zgłoszeniu planu do sądu, zarządy spółek uczestniczących w podziale powinny zawiadomić wspólników o planowanym podziale, dając im czas na zapoznanie się z dokumentami. 

W świetle art. 539 § 1 k.s.h. zarządy spółek uczestniczących w podziale zawiadamiają wspólników o zamiarze podziału spółki dzielonej i przeniesienia jej majątku na spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane dwukrotnie, w sposób przewidziany dla zwoływania zgromadzeń wspólników albo walnych zgromadzeń. Pierwszego zawiadomienia dokonuje się nie później niż na sześć tygodni przed datą zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, na którym ma być powzięta uchwała o podziale, a drugiego w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie od daty pierwszego zawiadomienia.

Zawiadomienie to powinno zawierać co najmniej:

1) numer Monitora Sądowego i Gospodarczego, w którym dokonano ogłoszenia, o którym mowa w art. 535 § 3, chyba że zawiadomienie to jest przedmiotem ogłoszenia;

2) miejsce oraz termin, w którym wspólnicy mogą się zapoznać z dokumentami wymienionymi w art. 540 § 1; termin ten nie może być krótszy niż miesiąc przed planowanym dniem powzięcia uchwały o podziale.

Dokumentami z jakimi mogą zapoznać się wspólnicy są:

• plan podziału;
• sprawozdania finansowe oraz sprawozdania zarządów z działalności spółki dzielonej i spółek przejmujących, za trzy ostatnie lata obrotowe wraz ze sprawozdaniem z badania, jeżeli było sporządzane.

Ponadto zgodnie z art. 534 § 2 k.s.h. dokumenty, takie jak:

1. projekt uchwały o podziale;
2. projekt zmian umowy lub statutu spółki przejmującej bądź projekt umowy lub statutu spółki nowo zawiązanej;
3. ustalenie wartości majątku spółki dzielonej na określony dzień w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o ogłoszenie planu podziału;
4. oświadczenie zawierające informację o stanie księgowym spółki, sporządzone dla celów podziału na dzień, o którym mowa powyżej w pkt 3, przy wykorzystaniu tych samych metod i w takim samym układzie jak ostatni bilans roczny;
5. sprawozdania zarządów spółek uczestniczących w podziale sporządzone dla celów podziału;
6. opinia biegłego.

Istotne: Jeżeli spółka dzielona lub spółka przejmująca prowadziła działalność w okresie krótszym niż trzy lata, sprawozdania powinny obejmować cały okres działalności spółki (art. 540 § 2  k.s.h.)

Wspólnicy mogą żądać udostępnienia im bezpłatnie w lokalu spółki dokumentów opisanych powyżej, a tym, którzy wyrazili zgodę na wykorzystanie przez spółkę środków komunikacji elektronicznej w celu przekazywania informacji, można przesłać odpisy tych dokumentów w formie elektronicznej (art. 540 § 3  k.s.h.)

Prawo do przeglądania dokumentów nie będzie przysługiwać wspólnikom, gdy spółka nie później niż na miesiąc przed dniem rozpoczęcia zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, na którym ma być powzięta uchwała w sprawie podziału, nieprzerwanie do dnia zakończenia zgromadzenia podejmującego uchwałę w sprawie podziału, bezpłatnie udostępni do publicznej wiadomości określone dokumenty, na swojej stronie internetowej bądź w tym terminie umożliwi wspólnikom na swojej stronie internetowej dostęp do tych dokumentów w wersji elektronicznej i ich druk (art. 540 § 3¹ k.s.h.)

Bezpośrednio przed powzięciem uchwały o podziale spółki należy ustnie przedstawić wspólnikom istotne elementy treści planu podziału, sprawozdania zarządu i opinii biegłego oraz wszelkie istotne zmiany w zakresie aktywów i pasywów, które nastąpiły między dniem sporządzenia planu podziału a dniem powzięcia uchwały (art. 540 § 4  k.s.h.).

II. CZYNNOŚCI WŁAŚCICIELSKIE

1. UCHWAŁA O PODZIALE

 Po upływie terminu na zapoznanie się z dokumentami, wspólnicy mogą podjąć uchwały o podziale.

Zgodnie z art. 541 § 1 Kodeksu spółek handlowych, podział spółki wymaga podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie spółki dzielonej oraz przez każdą ze spółek przejmujących. Uchwała musi być podjęta większością trzech czwartych głosów, reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego, chyba że umowa lub statut spółki przewidują surowsze warunki.

Podział spółki przez zawiązanie nowej spółki wymaga uchwały zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki dzielonej oraz uchwały wspólników każdej spółki nowo zawiązanej w organizacji.

Podział spółki publicznej wymaga uchwały walnego zgromadzenia powziętej większością dwóch trzecich głosów, chyba że statut spółki przewiduje surowsze warunki.

Jeżeli plan podziału przewiduje objęcie przez wspólników spółki dzielonej udziałów lub akcji w spółce przejmującej lub spółce nowo zawiązanej na warunkach mniej korzystnych niż w spółce dzielonej, wspólnicy tacy mogą wnieść zastrzeżenia do planu podziału w terminie dwóch tygodni od dnia jego ogłoszenia i żądać od spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej wykupienia ich udziałów lub akcji w terminie do trzech miesięcy od dnia podziału. W tym przypadku spółka przejmująca lub spółka nowo zawiązana może nabyć, po dokonaniu podziału, własne udziały o łącznej wartości nieprzekraczającej 10% kapitału zakładowego.

Uchwała powinna zawierać zgodę spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej na plan podziału, a także na proponowane zmiany umowy lub statutu spółki przejmującej.

Istotne: Uchwały w sprawie podziału spółki przez wydzielenie powinny być umieszczone w protokole sporządzonym przez notariusza (art. 547 § 7 k.s.h.).

2. ZMIANA UMOWY/STATUTU SPÓŁKI DZIELONEJ

W przypadku podziału spółki przez wydzielenie, niezbędna może okazać się zmiana umowy/statutu spółki dzielonej lub sporządzenie nowej umowy/statutu.

III. REJESTRACJA I OGŁOSZENIE PODZIAŁU

1. ZGŁOSZENIE UCHWAŁY O PODZIALE DO KRS

Zagadnienie zgłoszenia uchwały do KRS reguluje art. 542 § 1-6 k.s.h. Zgodnie z jego brzmieniem:

Zarząd każdej ze spółek uczestniczących w podziale powinien zgłosić do sądu rejestrowego uchwałę o podziale spółki w celu wpisania do rejestru wzmianki o takiej uchwale ze wskazaniem, czy spółka uczestnicząca w podziale jest spółką dzieloną, spółką przejmującą, czy spółką nowo zawiązaną.

Wykreślenie spółki dzielonej z rejestru następuje z urzędu, niezwłocznie po wpisaniu do rejestru podwyższenia kapitału zakładowego spółek przejmujących lub emisji przez spółki przejmujące nowych akcji bez wartości nominalnej albo po wpisie do rejestru nowych spółek uczestniczących w podziale.

Wpisu nowej spółki do rejestru dokonuje się na podstawie aktów organizacyjnych i uchwały wspólników tej spółki oraz uchwały zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki dzielonej.

Wpisu do rejestru podziału spółki przez wydzielenie albo podziału spółki przez wyodrębnienie dokonuje się niezwłocznie po zarejestrowaniu obniżenia kapitału zakładowego spółki dzielonej, chyba że wydzielenie albo wyodrębnienie następuje z kapitałów własnych spółki innych niż kapitał zakładowy.

W przypadku gdy siedziby właściwych sądów rejestrowych znajdują się w różnych miejscowościach, sąd rejestrowy właściwy według siedziby spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej niezwłocznie zawiadamia z urzędu sąd rejestrowy właściwy według siedziby spółki dzielonej o wpisach. Tenże zaś sąd po wykreśleniu tej spółki z rejestru przekazuje z urzędu sądom rejestrowym właściwym według siedziby pozostałych spółek uczestniczących w podziale dokumenty spółki dzielonej w celu ich przechowania.

2. REJESTRACJA PODZIAŁU PRZEZ SĄD REJESTROWY

Wpis ten jest jednym z etapów procesu podziału spółki i następuje po podjęciu uchwały o podziale oraz złożeniu odpowiedniego wniosku do sądu rejestrowego. Sąd rejestrowy sprawdza, czy dołączone dokumenty są zgodne z przepisami prawa, a następnie dokonuje wpisu podziału do KRS, co oznacza, że informacja o podziale staje się publicznie dostępna. Właściwy jest sąd rejonowy ze względu na siedzibę podmiotu, który jest przedmiotem wpisu. Wniosek o wpis do KRS powinien być złożony w terminie 7 dni od dnia zdarzenia uzasadniającego wpis (np. podjęcia uchwały o podziale), chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

3. OGŁOSZENIE PODZIAŁU SPÓŁKI

Ogłoszenie o podziale spółki jest dokonywane na wniosek spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej (art. 543 k.s.h.).

Zgodnie z art. 5 § 3 KSH, ogłoszenie o podziale, powinno być dokonane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Za publikację ogłoszenia w MSiG pobierana jest opłata w wysokości 100 zł.

IV. ROZLICZENIE PODZIAŁU W KSIĘGACH PODATKOWYCH

Spółki uczestniczące w podziale (zarówno dzielona, jak i przejmująca lub nowo zawiązana) dokonują rozliczenia skutków podziału w swoich księgach rachunkowych oraz, w zakresie jaki wynika z przepisów prawa podatkowego, w swoich księgach podatkowych.

Tytułem przykładu spółka dzielona sporządza szczegółowy inwentarz aktywów i zobowiązań, które przechodzą na spółkę przejmującą. Spółka dzielona  wycenia aktywa i pasywa w wartości księgowej na dzień wydzielenia. Może też dokonać korekty deklaracji podatkowych za okres poprzedzający podział, jeśli stwierdzi błędy w rozliczeniach bądź może dokonać korekty deklaracji podatkowych za okres poprzedzający podział, jeśli stwierdzi błędy w rozliczeniach.

Z kolei spółka przejmująca wycenia otrzymany majątek według wartości godziwej, na dzień podziału, by następnie zaksięgować tenże majątek w swoich księgach. Może też rozliczyć koszty związane z nabyciem majątku od spółki dzielonej w ramach podziału, jeśli koszty te są związane z prowadzoną przez nią działalnością.

CO NA TO SĄD?

W postanowieniu z dnia 19 maja 2016 r., III CYP 20/16, LEX nr 2075715 i w wyroku z dnia 21 kwietnia 2010 r., V CSK 318/09, LEX nr 136043 Sąd Najwyższy wyraził pogląd, zgodnie z którym  w razie podziału przez wydzielenie spółka dzielona odpowiada za długi przypisane z planie podziału spółce przejmującej lub nowo zawiązanej.

Zgoła odmienne stanowisko zajął jednakże Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 28 kwietnia 2016 r., V CSK 524/15, Biul.SN 2016, n 6 s. 14 i z dnia 24 października 2012 r., III CSK 18/12, LEX nr 1375408, w których orzeczono, że w razie podziału przez wydzielenie spółka dzielona nie odpowiada za długi przypisane w planie podziału spółce przejmującej lub nowo zawiązanej.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Skutkiem podziału przez wydzielenie dla spółki dzielonej jest utrzymanie bytu prawnego i kontynuacja działalności, zaś dla spółki przejmującej lub nowo zawiązanej zwiększenie kapitału zakładowego połączonego z sukcesją uniwersalną.
2. Brak przeszkód natury prawnej, aby spółkę kapitałową podzielić na dwie lub więcej spółek kapitałowych, co może odbywać się wielokrotnie.
3. Nie można dzielić przez wydzielenie spółki kapitałowej, która jest w likwidacji i rozpoczęła podział majątku oraz spółki w upadłości.
4. Dniem wydzielenia jest dzień wpisania spółki dzielonej do rejestru sądowego.
5. Podział przez wydzielenie może być krótszy niż inne rodzaje podziałów z tego względu, że w jego wyniku nie dochodzi do przeniesienia całego majątku spółki dzielonej, lecz jedynie jego części, a to uprasza procedurę w porównaniu do czynności przeniesienia całego majątku.
6. Plan podziału w przypadku podziału spółki przez wydzielenie dotyczy wyłącznie wydzielanej części majątku spółki dzielonej. To samo dotyczy sporządzania sprawozdań finansowych spółki dzielonej.
7. Jedną z cech charakterystycznych podziału przez wydzielenie pozostaje, że w tym przypadku nie dochodzi do wniesienia aportu do spółki przejmującej lub nowo zawiązanej, co powoduje brak powstania więzi kapitałowej pomiędzy spółkami uczestniczącymi w tej procedurze.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny