Z definicji przewidzianej w art. 444 § 1 k.s.h., wynika, że konstrukcja kapitału docelowego polega na przyznaniu zarządowi przez statut kompetencji, na okres nie dłuższy niż 3 lata do dokonywania podwyższenia kapitału zakładowego spółki akcyjnej, w drodze jednego lub kilku podwyższeń, do wysokości 3/4 kapitału zakładowego istniejącego na dzień udzielania upoważnienia. Odbywa się to w granicach określonych treścią upoważnienia statutowego oraz przepisów ustawy, bez konieczności uzyskania odrębnej zgody walnego zgromadzenia akcjonariuszy (argument z art. 444 § 1-3 w zw. z art. 446 § 1 k.s.h.).

Istotne: Podwyższenie kapitału zakładowego w oparciu o kapitał docelowy, zwany także autoryzowanym, stanowi znaczące ułatwienie, obniża bowiem koszty i umożliwia szybką emisję akcji z tego powodu, że nie ma potrzeby podejmowania uchwał przez walne zgromadzenie. Zarząd przestaje być jedynie wykonawcą woli akcjonariuszy, lecz staje się samodzielnym dysydentem.

Upoważnienie zarządu do podwyższania kapitału zakładowego ma moc obowiązującą nie od chwili podjęcia w tym zakresie uchwały walnego zgromadzenia, lecz dopiero od chwili wpisu zmiany statutu do rejestru. Jak stanowi bowiem art. 444 § 2 k.s.h., upoważnienie zarządu do podwyższenia kapitału zakładowego może zostać powtórzone na kolejne okresy 3-letnie, ale tylko w drodze zmiany statutu.

Istotne: Okres trzyletni jest odnawialny, zaś upoważnienie statutowe powinno wyraźnie określać do jakiej wysokości zarząd ma prawo podwyższać kapitał zakładowy.

Zmiana statutu powinna się odbyć większością 3/4 głosów przy obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej 50 % kapitału zakładowego, jeżeli statut nie przewiduje warunków ostrzejszych. W spółce publicznej wymagana jest reprezentacja co najmniej 1/3 kapitału zakładowego. Uchwała powinna być umotywowana (art. 445 § 1 k.s.h.). Gdyby jednak walne zgromadzenie nie mogło podjąć uchwały w sprawie kapitału docelowego z powodu braku kworum, należy zwołać kolejne walne zgromadzenie, które może podjąć uchwałę większością 3/4 głosów, ale w obecności co najmniej 1/3 kapitału zakładowego. W przypadku spółek publicznych, podjęcie drugiej uchwały, może się dokonać bez względu na liczbę akcjonariuszy obecnych na zgromadzeniu, chyba że statut stanowi inaczej (art. 445 § 1-3 k.s.h.).

Istotne: Dodatkowym warunkiem podwyższenia kapitału zakładowego jest określenie kapitału zakładowego, o jaki może on zostać podwyższony. Maksymalnie może on wynosić 3/4 kapitału zakładowego na dzień upoważnienia zarządu. Jeżeli spółka chciałaby podwyższyć kapitał o wyższą kwotę niż 3/4 musi tego dokonać więc w zwykłym trybie.

Obowiązuje zasada, zgodnie z którą zarząd może przyznać akcje tylko w zamian za wkłady pieniężne, chyba że upoważnienie do podwyższenia kapitału zakładowego przewiduje możliwość objęcia akcji za wkłady niepieniężne (art. 444 § 4 k.s.h.). Jeżeli zatem upoważnienie przewiduje przyznanie akcji za wkłady niepieniężne, to decyzja zarządu wymaga zgody rady nadzorczej, chyba że statut stanowi inaczej (art. 446 § 2 k.s.h.). W przypadku podwyższenia kapitału zakładowego w oparciu o kapitał docelowy, podobnie jak przy warunkowym podwyższeniu możliwe odstąpienie od badania niektórych wkładów niepieniężnych na warunkach określonych w art. 312¹ k.s.h. Spółka powinna wówczas ogłosić i to jeszcze przed wniesieniem wkładów, datę podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego. Dodatkowo spółka powinna ogłosić opis przedmiotu wkładu, jego wartość, metodę wyceny, złożyć oświadczenie czy przyjęta wartość wkładu odpowiada jego wartości godziwej oraz liczbie i wartości nominalnej akcji obejmowanych w zamian za ten wkład bądź wyższej cenie emisyjnej akcji, złożyć w ciągu miesiąca od dnia wniesienia wkładów oświadczenie stwierdzające brak nadzwyczajnych bądź nowych okoliczności wpływających na wycenę wkładów niepieniężnych. Drugie oświadczenie stwierdzające brak nadzwyczajnych bądź nowych okoliczności wpływających na wycenę wkładów niepieniężnych, spółka składa w terminie miesiąca, liczonym od dnia wniesienia wkładów (art. 447¹ k.s.h.).

Istotne: Bezwzględnie wyłączona jest możliwość upoważnienia zarządu do podwyższania kapitału zakładowego ze środków własnych spółki. Zarząd w celu podwyższenia kapitału zakładowego w oparciu o kapitał docelowy musi pozyskać środki dodatkowe, które pochodzą od wspólników lub osób trzecich. Zakazane jest również przyznawanie przez zarząd akcji uprzywilejowanych i przyznawanie uprawnień osobistych indywidualnie oznaczonemu akcjonariuszowi, tj. praw osobistych, o czym mowa w art. 444 § 6 k.s.h.

Upoważnienie zarządu do podwyższania kapitału zakładowego może przewidywać emitowanie warrantów subskrypcyjnych z terminem wykonania prawa zapisu upływającym nie później niż okres, na który zostało udzielone upoważnienie.

Istotne: Po pojęciem warrantu subskrypcyjnego należy rozumieć emitowane przez spółkę papiery wartościowe imienne lub na okaziciela uprawniające ich posiadacza do zapisu lub objęcia akcji nowej emisji, z wyłączeniem prawa poboru normalnie przysługującego dotychczasowym akcjonariuszom. Papiery te zawierają bezpośrednie i nieodwołalne zobowiązanie ich wystawcy, tj. spółki jako emitenta warrantu do dostarczenia instrumentu bazowego, a więc akcji w celu dokonania przez uprawnionego z warrantu zapisu na akcje i następczego objęcia tych akcji. Innym rodzajem warrantu jest warrant opcyjny, zwany także warrantem kupna. Nabywca tego warrantu może żądać zapłaty różnicy pomiędzy ceną jego wykonania a ceną rynkową emitowanej akcji. Warrant w ogólnym rozumieniu jest prawem pochodnym, a jego cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny papierów wartościowych.

Uchwała zarządu podjęta w granicach statutowego upoważnienia zastępuje uchwałę walnego zgromadzenia i może być dokonywana w terminie 3-letnim od zarejestrowania zmiany statutu w ramach jednej lub kilku emisji. Zarząd podejmuje też wszystkie decyzje w sprawach związanych z podwyższeniem kapitału zakładowego, chyba że przepisy lub upoważnienie udzielone zarządowi zawierają odmienne postanowienia.

Istotne: Uchwała zarządu w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego wymaga zachowania formy aktu notarialnego (art. 446 § 3 k.s.h.).

W przypadku, gdyby miało dojść do pozbawienia prawa poboru w całości lub części dotyczącej każdego podwyższenia kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego, wymagana jest uchwała walnego zgromadzenia powzięta większością 4/5 głosów, w interesie spółki, zostało to zapowiedziane w porządku obrad walnego zgromadzenia, a zarząd przedstawił pisemną opinię uzasadniającą pozbawienie prawa poboru (art. 447 § 1 w zw. z art. 433 § 2 k.s.h.). Statut może jednakże upoważnić zarząd do wyłączenia lub ograniczenia prawa poboru za zgodą rady nadzorczej.

CO NA TO SĄD?

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 maja 2004 r., V CK 458/03, Mon. Praw. 2004, nr 12, s. 534 wyraził pogląd, że dopuszczalne jest umieszczenie w statucie spółki postanowienia, na mocy którego zarząd podwyższając kapitał docelowy może wyłączyć lub ograniczyć prawo poboru akcji wobec akcjonariuszy tej spółki.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

Statut spółki akcyjnej XARA upoważnia zarząd na okres nie dłuższy niż 3 lata do podwyższania kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego. Zarząd spółki w dniu 10 lutego 2022 r., dokonał pierwszego podwyższenia, po czym ponowił go w dniu 3 marca 2023 r., dokonał kolejnego podwyższenia. Podwyższenie kapitału zakładowego odbyło się w drodze emisji nowych akcji na podstawie subskrypcji zamkniętej, które objęli dotychczasowi akcjonariusze. Tym samym nie doszło do pozbawienia ich prawa poboru. Kapitał zakładowy spółki wynosi 100 000, 00 zł. Wysokość kapitału docelowego na skutek dwóch uchwał zarządu sporządzonych w formie aktu notarialnego wyniosła 1/2 kapitału zakładowego, czyli 50 000, 00 zł na dzień upoważnienia zarządu. Wspólnicy wnieśli dodatkowe wkłady pieniężne, które wchodziły w skład środków własnych spółki. Objęte akcje nie były akcjami uprzywilejowanymi, ani nie przyznawały uprawnień osobistych. Podwyższenie kapitału zakładowego w ten sposób jest prawidłowe i skuteczne.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Kapitał docelowy opiera się na szczególnym zaufaniu akcjonariuszy do zarządu i jest stosunkiem powierniczym zachodzącym pomiędzy członkami zarządu a akcjonariuszami.
2. W celu uchwalenia podwyższenia kapitału zakładowego zarząd nie musi zwoływać walnego zgromadzenia akcjonariuszy, decyduje o wszystkich sprawach z tym związanych, uchwała zarządu zastępuje uchwałę walnego zgromadzenia akcjonariuszy, uchwała zarządu w granicach kapitału docelowego prowadzi do zmiany statutu.
3. Upoważnienie zarządu ma umocowanie albo w statucie założycielskim albo w przypadku zmiany statutu w drodze uchwały walnego zgromadzania akcjonariuszy.
4. Dopuszczalną wysokość kapitału docelowego ustawa określa przez odwołanie się do wysokości kapitału zakładowego „na dzień udzielenia upoważnienia zarządowi”. Wysokość kapitału docelowego może być określona przez wskazanie „widełek”, czyli minimalnego i maksymalnego poziomu podwyższenia. Przykładowo wysokość kapitału docelowego nie może być niższa niż 30 % kapitału zakładowego oraz wyższa niż 50 % tego kapitału.
5. Bieg trzyletniego terminu rozpoczyna się nie wcześniej niż z chwilą  wpisu do rejestru przez sąd, chociaż może być określony w treści upoważnienia przez wskazanie daty, ewentualnie zdarzenia pozwalającego na ustalenie daty, która jest późniejsza od zarejestrowania przez sąd. W okresie między datą upoważnienia a datą jego wejścia w życie zarząd nie może dokonywać podwyższenia kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego.
6. Upoważnienie zarządu może obejmować okres krótszy niż 3 lata, co powinno zostać określone w jego treści. W przypadku udzielenia upoważnienia na okres dłuższy niż 3 lata, sąd powinien odmówić rejestracji statutu lub zmiany statutu ze względu na jego sprzeczność z ustawą.
7. Zmiana statutu przewidująca upoważnienie zarządu do podwyższania kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego powinna być zgłoszona do sądu w terminie trzech miesięcy od dnia powzięcia uchwały (art. 430 § 2 k.s.h.). Istnieje także obowiązek zawiadomienia właściwego urzędu skarbowego o zmianie statutu.
8. Quorum niezbędne do podjęcia uchwały o zmianie statutu do podwyższenia kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego powinno się ustalać na podstawie liczby oddanych głosów, a tym samym, uwzględniając wyłącznie akcjonariuszy biorących udział w głosowaniu. Nie wyłącza to możliwości głosowania przez pełnomocników akcjonariuszy zgodnie z art. 412 § 1 k.s.h.
9. Zgoda rady nadzorczej wymagana jest w razie ustalenia ceny emisyjnej akcji i ich wydania w zamian za wkłady niepieniężne, chyba że statut lub treść upoważnienia stanowi inaczej, wyłączenia lub ograniczenia prawa poboru akcji, jeżeli statut lub upoważnienie przyznaje takie uprawnienie zarządowi, w innych kwestiach określonych treścią statutowego upoważnienia.
10. Uchwała w sprawie kapitału docelowego powinna być umotywowana, co oznacza, że motywy takiej uchwały powinny być zaprotokołowane przez notariusza sporządzającego protokół walnego zgromadzenia akcjonariuszy.
11. Zasadą jest, że pozbawienie prawa poboru w całości lub części, dotyczące każdego podwyższenia kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego wymaga powzięcia uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny