Jednym ze sposobów podwyższenia kapitału zakładowego spółki akcyjnej jest subskrypcja prywatna. Polega ona na złożeniu oferty przez spółkę i jej przyjęcia przez oznaczonego adresata, przy czym przyjęcie oferty następuje na piśmie pod rygorem nieważności (art. 431 § 2 pkt 1 k.s.h).
Istotne: Przy subskrypcji prywatnej chodzić może o dopuszczenie do spółki określonych inwestorów dokapitalizujących spółkę. Subskrypcja prywatna może być skierowana do osób, którym przysługuje prawo poboru, tj. akcjonariuszy lub osób trzecich niebędących akcjonariuszami.
CO NA TO SĄD?
Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 października 2009 r., V ACa 358/09, LEX nr 574509, podwyższenie kapitału zakładowego w trybie subskrypcji prywatnej skierowanej do adresata, któremu nie służy prawo poboru, musi być połączone z wyłączeniem prawa poboru dotychczasowych akcjonariuszy, a uchwała w tym przedmiocie powinna być powzięta najpóźniej razem z uchwałą o podwyższeniu kapitału zakładowego.
Realizacja tego sposobu podwyższenia kapitału zakładowego musi uwzględniać art. 433 § 1 k.s.h. W świetle tego przepisu akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa objęcia nowych akcji w stosunku do liczby posiadanych akcji (prawo poboru). Prawo poboru jako uprawnienie do objęcia akcji nowej emisji jest zagwarantowanym ustawowo prawem o charakterze majątkowym. Polega na pierwszeństwie objęcia akcji nowych emisji w trybie subskrypcji zamkniętej tym akcjonariuszom, którzy są nimi w dniu prawa poboru.
Istotne: Akcjonariusze mogą być pozbawienie w całości lub części prawa poboru, zaś przepisy odnoszące się do tej kwestii mają charakter bezwzględnie zobowiązujący.
CO NA TO SĄD?
W wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 28 października 2009 r., V ACa 358/09, Lexis.pl nr 2289044 orzeczono, że pozbawienie akcjonariuszy prawa poboru akcji może nastąpić tylko na podstawie uchwały walnego zgromadzenia. Tym samym prawo poboru nie może być ograniczone ani zniesione poprzez postanowienia statutu. Jest to zatem decyzja akcjonariuszy, których prawo poboru ma być wyłączone lub ograniczone.
Istotne: Sama zmiana statutu nie wymaga spełnienia aż tak specyficznych warunków, jakie ustawa kodeks spółek handlowych przewiduje w art. 433 § 2 k.s.h., dla wyłączenia prawa poboru. W konsekwencji uchwała o zmianie statutu nie może stanowić podstawy do wyłączenia prawa poboru, gdyż nie jest ona tożsama z uchwałą o wyłączeniu poboru.
Pozbawienie prawa poboru stanowi czynność wyjątkową. Prawo poboru, zgodnie z art. 433 § 2 k.s.h., może zostać wyłączone przy łącznym spełnieniu pięciu przesłanek. Należy tu wymienić:
- interes spółki, przy czym nie jest to interes wspólników. Jeżeli chodzi o interes spółki, to bierze się pod uwagę przedmiot działalności spółki, jej obecne i przyszłe interesy, sytuację finansową;
- dojście do skutku uchwałą podjętą przez walne zgromadzenie;
- restrykcyjną większość co najmniej 4/5 głosów, co jest najsurowszą większością głosów znaną w kodeksie spółek handlowych;
- przypadek, gdy pozbawienie akcjonariuszy prawa poboru zostało zapowiedziane w porządku obrad walnego zgromadzenia;
- konieczność przedstawienia walnemu zgromadzeniu przez zarząd pisemnej opinii uzasadniającej powody pozbawienia akcjonariuszy prawa poboru w całości lub części oraz proponowaną cenę emisyjną akcji bądź sposób jej ustalenia.
Istotne: Podwyższenie kapitału zakładowego w trybie subskrypcji prywatnej skierowanej do adresata, któremu nie przysługuje prawo poboru, musi był połączone z wyłączeniem prawa poboru dotychczasowych akcjonariuszy. Uchwała pozbawiająca prawa poboru powinna być podjęta najpóźniej razem z uchwałą o podwyższeniu kapitału zakładowego. Są to zatem dwie różne uchwały.
CO NA TO SĄD?
Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 28 maja 2014 r., I ACa 3/14, LEX nr 1477015 stwierdził, że prawo poboru należy do przywilejów ustawowo zagwarantowanych. Pozbawienie lub ograniczenie tego prawa, jako czynność wyjątkowa, może nastąpić jedynie z zachowaniem przepisów ustawy, zaś jej prawną skuteczność winna udowodnić strona, która powołuje się na pozbawienie akcjonariusza ustawowego przywileju (art. 6 k.c.).
PRZYKŁAD Z ŻYCIA WZIĘTY
Uchwałą z 30 lipca 2022 r., walne zgromadzenie akcjonariuszy podwyższyło kapitał zakładowy do kwoty 150 000 zł w drodze emisji akcji zwykłych o wartości 20 złotych, każda w trybie subskrypcji prywatnej skierowanej do osób, którym nie służyło prawo poboru. W tym samym dniu podjęto uchwałę, na podstawie której doszło do zmian statutu spółki wynikających z treści uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego. Skoro porządek obrad walnego zgromadzenia nie zawierał punktu odnoszącego się do wyłączenia prawa poboru emisji nowych akcji, zarząd uznał, że nie ma obowiązku przedstawiania pisemnej opinii uzasadniającej pozbawienie dotychczasowych akcjonariuszy praw poboru. W tej sytuacji nie stwierdzono konieczności podejmowania jeszcze jednej uchwały o pozbawieniu dotychczasowych akcjonariuszy prawa poboru, ponieważ podjęto już dwie inne uchwały. Zarząd spółki utrzymuje, że doszło do podwyższenia kapitału zakładowego. Jego zdaniem zachowano rygory przewidziane dla zmiany statutu, tj. zachowano kworum większości 5/6 głosów, co stanowi więcej niż 4/5 głosów, przewidzianego dla wyłączenia prawa poboru. Zarząd nie ma w tym wypadku racji. Przede wszystkim dlatego, że nie podjęto odrębnej uchwały o wyłączeniu lub ograniczeniu prawa poboru przysługującego dotychczasowym akcjonariuszom, zabrakło pisemnej opinii zarządu uzasadniającej pozbawienie prawa poboru dotychczasowym akcjonariuszom, większość 5/6 głosów dotyczyło zmiany statutu, nie zaś stricte uchwały dotyczącej wyłączenia prawa poboru. Nie zapowiedziano także w porządku obrad punktu mającego na celu pozbawienie dotychczasowych akcjonariuszy prawa poboru. Część akcjonariuszy mająca zostać pozbawiona prawa poboru nie wyraziła ponadto na to zgody w związku z czym podjęcie uchwały przeważającą większością głosów przez walne zgromadzenie, nie może być uznane za skuteczne. Ponieważ doszło do naruszenia wielu postanowień przewidzianych w art. 433 § 2 k.s.h., na podstawie art. 425 § 1 k.s.h., dotychczasowi akcjonariusze powinni wystąpić z powództwem o stwierdzenie nieważności uchwał o podwyższeniu kapitału zakładowego i zmianie statutu.
PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY
- Pod pojęciem interesu spółki należy rozumieć utrzymanie dotychczasowej struktury kapitałowej bądź umożliwienie przystąpienia do spółki inwestorowi w drodze subskrypcji prywatnej. Nie może się to jednak odbyć ze szkodą dla dotychczasowych akcjonariuszy, którzy bez podania żadnej przyczyny wskazanej w formie pisemnej pod rygorem nieważności, zostaliby pozbawieni prawa poboru.
- Eliminacja prawa poboru może nastąpić tylko uchwałą walnego zgromadzenia na potrzeby konkretnego podwyższenia kapitału zakładowego, nigdy zaś w sposób generalny w statucie spółki. Uchwała o pozbawieniu prawa poboru nie jest uchwałą o zmianie statutu, a tylko towarzyszy takiej uchwale i powinna zapaść przed lub łącznie z uchwałą o podwyższeniu kapitału zakładowego.
- Uchwała o pozbawieniu prawa poboru może dotyczyć tylko części akcjonariuszy.
- W momencie przyjęcia przez inwestora oferty spółki zobowiązuje się on do wniesienia wkładu w celu pokrycia określonej liczby akcji po cenie emisyjnej, przez co zyskuje w ten sposób prawa udziałowe w spółce.
- Uchwała walnego zgromadzenia, zmieniająca statut spółki akcyjnej przez pozbawienie dotychczasowych akcjonariuszy prawa poboru akcji, nie będzie skuteczna bez zgody tych akcjonariuszy.
- Podwyższenie kapitału zakładowego w drodze subskrypcji prywatnej i pozbawienie prawa poboru dotychczasowych akcjonariuszy wymaga połączenia i podjęcia dwóch niezależnych uchwał.
- Ustawowe prawo poboru, które służy wyłącznie akcjonariuszom zapewnia utrzymanie dotychczasowego udziału kapitałowego, w tym siły głosów na walnym zgromadzeniu, zakresu partycypacji w zysku, możliwości wykonywania uprawnień, a także przeciwdziała utracie wartości dotychczasowych akcji. Jest też instrumentem ochrony mniejszości w spółce.
- Do wyłączenia prawa poboru dochodzi, w przypadku subskrypcji prywatnej skierowanej do oznaczonego adresata lub subskrypcji otwartej, gdy oferta jest kierowana w prospekcie emisyjnym, memorandum informacyjnym bądź przez ogłoszenie (art. 431 § 2 pkt 3 k.s.h.).
Autor: dr Mariusz Korcyl
Radca Prawny
0 komentarzy