W kodeksie spółek handlowych wymienione są różne rodzaje akcji. Tytułem przykładu chodzi o akcje imienne i na okaziciela (art. 334 k.s.h.), akcje zwykłe i uprzywilejowane (art. 351-353 k.s.h.), akcje nieme (art. 353 § 3 k.s.h.), akcje własne (art. 362 k.s.h.), akcje, z którymi związane są szczególne obowiązki, w tym obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych (art. 356 k.s.h.), akcje objęte wspólnością (art. 333 k.s.h.), akcje gratisowe (art. 443 k.s.h.), akcje winkulowane.
W omawianym wypadku interesuje nas treść art. 304 § 1 pkt. 5 i 6 k.s.h. Zatem według tego przepisu, statut powinien określać m.in. wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela, a także liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów.
Istotne: Akcjami różnych rodzajów nie są akcje imienne i akcje na okaziciela. Wynika to, po pierwsze z faktu, że regulacja zawarta w art. 304 § 1 pkt 5 k.s.h., wprowadza jedynie ich rozróżnienie, nie dzieli natomiast tych akcji na dwa odmienne rodzaje. Po drugie, z podziałem tym nie wiąże się jakakolwiek dyskryminacja. Po trzecie, art. 419 § 1 k.s.h., decyduje, kiedy akcje są różnych rodzajów. Opierając się na literalnej treści tego przepisu należy wywieść, że akcje różnego rodzaju, to takie, które różnią się pomiędzy sobą ze względu na przyznane im uprawnienia (uprzywilejowanie). Tymczasem art. 304 § 1 pkt 5 k.s.h., nie wprowadza takich kryteriów w stosunku do akcji imiennych i akcji na okaziciela.
Zgodnie z powyższym wnioskowaniem statut może przewidywać, że wszystkie akcje są akcjami imiennymi, akcjami na okaziciela bądź akcjami imiennymi i akcjami na okaziciela. Mając na uwadze postanowienia art. 304 § 1 pkt 6 k.s.h., nie ulega wątpliwości, że statut powinien odrębnie wskazywać liczbę akcji imiennych i liczbę akcji na okaziciela. W konsekwencji każdorazowa konwersja akcji powodująca zmiany ich liczby stanowi zmianę statutu i dopóki ta zmiana nie nastąpi spółka nie może wydawać akcji.
CO NA TO SĄD?
W wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 23 września 2016 r., sygn. akt I ACa 634/16, LEX nr 2162904 orzeczono, że zarówno art. 304 § 1 pkt 5 k.s.h., jak i art. 334 § 2 k.s.h. zostały zredagowane oszczędnie. Funkcja art. 334 § 2 k.s.h. pozwala jednak na przyjęcie, że dopiero wyraźne postanowienie statutu może być podstawą pozbawienia akcjonariusza prawa żądania zamiany akcji. Jeżeli zatem statut przewiduje, że dane akcje są akcjami imiennymi nie wyklucza to prawa żądania przez akcjonariusza zamiany tych akcji na akcje na okaziciela. Zgodnie z art. 304 § 1 pkt 5 k.s.h. statut musi określać, czy akcje są imienne czy na okaziciela, ale taką zmianę należy postrzegać jako techniczną czynność dokonywaną przez zarząd na podstawie ustawowego upoważnienia, a czynność ta nie wymaga zmiany statutu. Gdyby bowiem ta czynność wymagała zamiany statutu, regulacja zawarta w art. 334 § 2 k.s.h byłaby całkowicie bezprzedmiotowa. Nie można by bowiem wówczas wskazywać na roszczenie akcjonariusza o zamianę akcji, skoro zamiana zależałby od uzyskania na walnym zgromadzeniu większości niezbędnej do zmiany statutu, a nadto kodeks spółek handlowych nie zna instytucji zmiany statutu na żądanie akcjonariusza.
W tym momencie istnieje potrzeba przywołania treści art. 334 § 2 k.s.h., celem wyjaśnienia, co ww. Sąd miał na myśli. Artykuł ten przewiduje więc, że zamiana akcji imiennych na akcje na okaziciela albo odwrotnie może być dokonana na żądanie akcjonariusza, jeżeli ustawa lub statut nie stanowi inaczej. Akcje imienne to takie, które są uprzywilejowane, z wyjątkiem akcji niemych (art. 351 § 1 k.s.h.), a także akcje, z którymi związany jest obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych (art. 356 § 1 k.s.h.).
Istotne: Powszechna dematerializacja akcji zatarła większość dotychczasowych różnic pomiędzy akcjami imiennymi i akcjami na okaziciela. Jedną z niewielu różnic jest forma zbycia, która w wypadku akcji imiennych może podlegać ograniczeniu, ale nigdy całkowitemu zakazowi (art. 337 § 2 k.s.h.). Takich ograniczeń brak, jeżeli chodzi z kolei o akcje na okaziciela.
Zamiana akcji na okaziciela podlega ograniczeniom ustawowym. Chodzi tu zwłaszcza o konieczność opłacenia akcji, jeżeli dochodzi do zamiany akcji imiennej na akcje na okaziciela. Istotne pozostaje również to, że w sytuacji, gdy statut stanowi o dopuszczalności istnienia jedynie akcji imiennych, wówczas zamiana akcji imiennych na akcje na okaziciela wymaga zmiany statutu.
Istotne: Gdy statut przewiduje utworzenie tylko jednego rodzaju akcji, którymi są przecież akcje imienne bądź akcje na okaziciela, wyłączone jest uprawnienie akcjonariusza do żądania zamiany akcji.
CO NA TO SĄD?
W świetle tezy wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2016 r., sygn. akt. II CSK 232/15, Glosa 2016, nr 3, s. 22, prawo żądania zamiany akcji przysługuje akcjonariuszowi, który złożył je przed zmianą statutu wykluczającą możliwość konwersji akcji imiennych na okaziciela. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy spółka odmówiła uzasadnionemu żądaniu akcjonariusza, a następnie, w wyniku wytoczenia przezeń powództwa, doszło do zmiany statutu już w fazie postępowania sądowego. Taka zmiana statutu, wyklucza konwersję akcji i nie może wywoływać skutku wobec akcjonariusza, które nabył stosowne roszczenie już wcześniej.
PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY
Wysokość kapitału zakładowego spółki „Alexa” wynosi 120 000 zł. Kapitał składa się ze 120 000 akcji imiennych, każda po 1 złotych. Akcje te zostały pokryte gotówką przez Marka Wysockiego w wysokości 60 000 złotych oraz Jacka Malczewskiego, również w wysokości 60 000 złotych. Statut nie zawiera ograniczeń w zbywaniu akcji imiennych i przewiduje konwersję akcji imiennych na akcje na okaziciela. W związku z tym faktem, w dniu 12 maja 2022 r., akcjonariusz Marek Wysocki złożył na ręce zarządu wniosek o zamianę 60 000 akcji imiennych na akcje na okaziciela. Kolejne 10 000 akcji, które Marek Wysocki nabył od Jacka Malczewskiego, także chciałby zamienić na akcje na okaziciela. W tym wypadku mamy do czynienia z wyraźną zmianą liczby akcji imiennych na akcje na okaziciela. Taka transakcja wymaga zmiany statutu. Gdyby nie doszło do faktycznej zamiany liczby akcji, to zgodnie z ww. tezą Sądu Apelacyjnego z Łodzi mielibyśmy do czynienia z czynnością techniczną, która nie wymaga zmiany statutu. Skoro jednak zmieniła się wielkość akcji, to pociąga to za sobą konieczność zmiany statutu.
PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY
- Zamiana akcji imiennych na akcje na okaziciela jest dopuszczalna na żądanie akcjonariusza, jeżeli statut tak stanowi.
- Przeważa pogląd, że jeżeli statut zawiera postanowienia, który wyraźnie wskazują o emitowaniu wyłącznie akcji imiennych, to wówczas zamiana akcji imiennych na okaziciela jest niedopuszczalna bez zmiany statutu.
- Zmiana statutu jest zawsze wymagana w przypadku zmiany liczby akcji z imiennych na okaziciela, chociażby statut nie zawierał żadnych ograniczeń w zakresie konwersji akcji.
- Gdy postanowienia statutu nie wprowadzają żadnych ograniczeń co do zamiany akcji, niedopuszczalne jest warunkowanie konwersji akcji od przyszłych zmian w statucie.
- Akcje imienne i akcje na okaziciela są akcjami tego samego rodzaju. Różnica pojawia się wtedy, gdy statut sprzeciwia się zamianie, akcje imienne mają charakter uprzywilejowany, dochodzi do zmiany liczby akcji określonych w kapitale zakładowym.
- Oprócz statutowego zakazu konwersji akcji imiennych na akcje na okaziciela, zakaz taki może wynikać wprost z ustawy. Chodzi w szczególności o akcje uprzywilejowane (art. 351 § 1 k.s.h.) oraz akcje imienne, z którymi związany jest obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych (art. 356 § 1 k.s.h.). Odmienne postanowienia statutu pozostające w sprzeczności z ustawą, powinny być na tej podstawie usunięte.
Autor: dr Mariusz Korcyl
Radca Prawny
0 komentarzy