W spółce komandytowej co najmniej jeden wspólnik odpowiada wobec wierzycieli bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. Odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania spółki wobec wierzycieli ograniczona jest do sumy komandytowej (art. 111 k.s.h.). Zatem suma komandytowa ma znaczenie zewnętrzne, ponieważ określa stosunek zobowiązań spółki względem wspólnika (komandytariusza) z perspektywy roszczeń wierzyciela.

Istotne: Odpowiedzialność komandytariusza oprócz tego, że jest ograniczona, ma charakter osobisty, solidarny ze spółką i subsydiarny (art. 31 w zw. z art. 103 k.s.h.).

Komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki (art. 112 § 1 k.s.h.). W istocie więc to wniesiony wkład i suma komandytowa wyznacza granice możliwości sięgnięcia do majątku osobistego komandytariusza. Odpowiedzialność osobista komandytariusza kreuje zasadę, zgodnie z którą ponosi on odpowiedzialność ze swojego majątku osobistego, wspólności łącznej i majątku odrębnego. W stosunkach zewnętrznych górna granica odpowiedzialności wyznaczona jest wysokością zaciągniętych przez spółkę zobowiązań.

Istotne: Odpowiedzialność osobista komandytariusza ma charakter nieograniczony, tj. nie można w stosunkach zewnętrznych ustalić granic odpowiedzialności tego wspólnika.

Odpowiedzialność solidarna polega na tym, że każdy ze wspólników razem ze spółką i innymi wspólnikami odpowiada za całość długu z innymi komplementariuszami, komandytariuszami i spółką.  Jeżeli więc dojdzie do spełnienia świadczenia przez któregoś ze wspólników przysługuje mu prawo do rozliczeń regresowych wobec innych wspólników.

Istotne: Wierzyciel spółki komandytowej może według swojego wyboru skierować roszczenia do spółki, wszystkich lub niektórych wspólników, komplementariuszy, komandytariuszy czy też do wybranych pojedynczych wspólników.

Odpowiedzialność subsydiarna oznacza wreszcie, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika tylko w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Subsydiarność nie stanowi przeszkody do wniesienia powództwa przeciw wspólnikowi zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (art. 31 § 2 k.s.h.).

Istotne: Zasada subsydiarności nie dotyczy zobowiązań spółki powstałych przed jej wpisem do rejestru. Zastosowanie ma bowiem odpowiedzialność pierwszorzędna, tzn. można od razu sięgnąć do majątku wspólników bez konieczności sięgania do majątku spółki.

CO NA TO SĄD?

W świetle wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2010 r., I CSK 453/09, Lexis.pl nr 2297912 zastosowanie zasady subsydiarności wyznacza chwilę, od której odpowiedzialność jest solidarna.

Istotne: Obniżenie sumy komandytowej stanowi zmianę umowy spółki i wymaga jednomyślnej uchwały wszystkich wspólników, zarówno komplementariuszy, jak i komandytariuszy, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 9 in fine k.s.h.). W rezultacie zmiana sumy komandytowej wymaga zachowania formy aktu notarialnego.

Możliwe są trzy sytuacje. Pierwsza, gdy wartość wkładu wnoszonego do spółki przez komandytariusza jest niższa od sumy komandytowej. Wówczas wspólnik ten ponosi odpowiedzialność osobistą i bezpośrednią w granicach różnicy między sumą komandytową a wartością wkładu. Druga, wartość wkładu wnoszonego przez komandytariusza jest równa sumie komandytowej, wówczas ustaje osobista odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania spółki. Trzecia, wartość wkładu wnoszonego do spółki przez komandytariusza ma wartość wyższą od sumy komandytowej. Wówczas również ustaje odpowiedzialność osobista komandytariusza.

Rola komandytariusza ogranicza się do zagwarantowania osobistej odpowiedzialności do wysokości sumy komandytowej lub wniesienia wkładu do spółki. Jeżeli więc komandytariusz wnosi wkład co najmniej równy lub wyższy sumie komandytowej, jest wolny od odpowiedzialności za długi spółki i nie musi się obawiać, że wierzyciel sięgnie do jego majątku osobistego. Wniesienie z kolei wkładu mniejszego niż suma komandytowa oznacza, że komandytariusz może odpowiadać z majątku osobistego do niewniesionej tytułem wkładu sumy komandytowej.

Istotne: Komplementariusz, o czym już była mowa powyżej, odpowiada z tytułu długu spółki do pełnej wysokości zobowiązania i może zostać pozwany. Solidarność oznacza bowiem, że możliwe jest pozwanie jednego lub obu wspólników spółki komandytowej razem ze spółką i to jeszcze zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Jednakże wierzyciel powinien najpierw próbować zaspokoić się z majątku spółki, gdyż to spółka w pierwszej kolejności odpowiada za swoje zobowiązania (art. 31 w zw. z art. 103 k.s.h.). Tym samym wspólnicy odpowiadają za długi spółki dopiero wtedy, gdy powstanie bezskuteczność egzekucji z majątku spółki. Subsydiarność, a zatem odpowiedzialność z majątku spółki ma w konsekwencji pierwszeństwo przed solidarnością, tj. odpowiedzialnością osobistą z majątku odrębnego od majątku spółki.

Odmienna odpowiedzialność komandytariuszy w stosunku do komplementariuszy sprowadza się do następujących sytuacji. Wpływ na odpowiedzialność komandytariuszy ma wnoszenie wkładów do spółki, wartość wnoszonych wkładów, wartość wkładów wycofanych, wypłaty na rzecz komandytariuszy, określenie sumy komandytowej, podwyższenie i obniżenie sumy komandytowej. Odpowiedzialność komandytariuszy ma charakter bezpośredni, osobisty, solidarny i subsydiarny.

Zwrócenie komandytariuszowi kwoty sumy komandytowej przez spółkę lub wspólników w ramach rozliczeń regresowych powoduje przywrócenie odpowiedzialności osobistej z sumy komandytowej do wysokości dokonanego zwrotu (art. 112 § 2 k.s.h.).

Istotne: Skutkiem zwrotu tylko część wkładów jest powstanie odpowiedzialności mieszanej: bezpośredniej i osobistej do wysokości różnicy między sumą komandytową a wartością wkładu oraz pośrednią z majątku spółki do wysokości wniesionego wkładu.

W przypadku uszczuplenia majątku przez stratę uważa się za zwrot wkładu w stosunku do wierzycieli każdą wpłatę dokonaną przez spółkę na rzecz komandytariusza przed uzupełnieniem wkładu do pierwotnej wartości określonej w umowie spółki. Dokonanie tych wpłat nie wymaga wpisu do rejestru. Komandytariusz nie jest jednak obowiązany do zwrotu tego, co pobrał tytułem zysku na podstawie sprawozdania finansowego, chyba że działał w złej wierze (art. 112 § 2-4 k.s.h.).

Istotne: Występowanie przesłanki bezskuteczności egzekucji z majątku spółki komandytowej (art. 31 § 1 w zw. z art. 103 k.s.h.) badane jest na etapie nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko wspólnikom.

Suma komandytowa może być podwyższona lub obniżona. Ten pierwszy wariant jest korzystny dla wierzycieli, ponieważ zwiększa granice odpowiedzialności komandytariuszy za zobowiązania spółki. Podwyższenie wymaga oczywiście zmiany umowy spółki i zarejestrowania. Obniżenie sumy komandytowej może być natomiast przewidziane w umowie spółki. Jednakże obniżenie sumy komandytowej nie ma skutku prawnego wobec wierzycieli, których wierzytelności powstały z chwilą wpisania obniżenia do rejestru (art. 113 k.s.h.).

Istotne: Chwila wpisu do rejestru obniżenia sumy komandytowej decyduje o podziale wierzycieli na dwie grupy. Do pierwszej grupy należą wierzyciele, których wierzytelności powstały przed zarejestrowaniem obniżenia sumy komandytowej. Wobec nich komandytariusz odpowiada do wysokości pierwotnej sumy komandytowej. Druga grupa to wierzyciele, których wierzytelności powstały po zarejestrowaniu obniżenia sumy komandytowej. Wobec nich komandytariusz odpowiada do wysokości już obniżonej sumy komandytowej.

Na koniec warto dodać, że możliwość powoływania się na nieznajomość ogłoszonych wpisów do KRS dotyczy jedynie czynności dokonanych przed upływem 16 dnia od dnia ogłoszenia treści wpisu. Chodzi więc o zobowiązania zaciągnięte przez spółkę do 16 dnia przed ogłoszeniem wpisu (art. 15 ustawy o KRS).

CO NA TO SĄD?

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 października 2004 r., I ACA 327/04, OSAB 2005, z. 1, poz. 13, upływ terminu przedawnienia przeciwko spółce komandytowej w czasie toczenia się sprawy wniesionej przez wierzyciela przeciwko wspólnikowi spółki może być skutecznie podnoszony przez wspólników na podstawie art. 35 § 1 w zw. z art. 103 k.s.h.).

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

W spółce komandytowej istnieje dwóch wspólników. Władysław Pająk jest komplementariuszem, zaś Witold Wójs komandytariuszem. Umowa spółki określa sumę komandytową komandytariusza Witolda Wójsa na 4000,00 złotych. Prowadzenie spraw spółki i reprezentację powierzono komplementariuszowi Władysławowi Pająkowi. Wspólnicy wnieśli wkłady pieniężne; Władysław Pająk w wysokości 2000,00 złotych a Witold Wójs w wysokości 3000,00 złotych. W międzyczasie spółka zaciągnęła zobowiązanie wobec wierzyciela w wysokości 20 000, 00 złotych tytułem zakupionych produktów potrzebnych do produkcji maszyn. Pojawia się pytanie, kogo może pozwać wierzyciel o zapłatę należności spółkę, czy wspólników? Niejasne jest ponadto z jakiego majątku wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności i w jakiej kolejności? Odpowiadając na te pytania należy stwierdzić, że wierzyciel może pozwać samą spółkę albo wspólników łącznie ze spółką. Komandytariusz Witold Wójs odpowiada jednak solidarnie ze spółką do wysokości kwoty 2000,00 złotych, która stanowi różnicę pomiędzy wniesionym wkładem a brakującą wartością sumy komandytowej. Komplementariusz odpowiada do pełnej wysokości za zaciągnięte zobowiązanie. Wierzyciel może kierować egzekucję do majątku spółki, a dopiero w przypadku jej bezskuteczności, do majątku każdego ze wspólników. Jednakże odpowiedzialność z majątku osobistego komandytariusza Witolda Wójsa jest ograniczona do wysokości równej sumie komandytowej, tj. 4000,00 zł. Wierzyciel nie zaspokoi się tym samym w pełni z majątku osobistego komandytariusza w drodze egzekucji osobistej, solidarnej, bezpośredniej i subsydiarnej. Komplementariusz odpowiada z tytułu długu w pełnej wysokości solidarnie ze spółką i to jeszcze wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Chociaż solidarność ma pierwszeństwo przed subsydiarnością wierzyciel powinien w pierwszej kolejności kierować egzekucję przeciwko spółce, a dopiero, gdy okaże się ona bezskuteczna, przeciwko wspólnikom, przy czym względem komandytariusza jedynie do wysokości 2000,00 złotych.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Odpowiedzialność komandytariusza określona jest w sposób generalny w art. 111 k.s.h. Możliwe jest jednakże rozszerzenie odpowiedzialności komandytariusza. Obejmuje to następujące wskazane poniżej przypadki.
2. Przeniesienia praw i obowiązków na inną osobę na podstawie art. 10 § 3 k.s.h. powoduje, że występujący i przystępujący komandytariusz ponoszą odpowiedzialność osobistą, solidarną i nieograniczoną.
3. Zamieszczenie nazwiska komandytariusza w firmie spółki powoduje jego nieograniczoną, osobistą, solidarną i subsydiarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, tak jak gdyby było komplementariuszem (art. 104 § 4 k.s.h.).
4. Zaciągnięcie zobowiązań przed wpisem do rejestru powoduje powstanie odpowiedzialności osobistej, nieograniczonej, solidarnej i pierwszorzędnej komandytariusza za te zobowiązania (art. 109 k.s.h.).
5. Przystąpienie do istniejącej spółki w charakterze komandytariusza wiąże się powstaniem ograniczonej odpowiedzialności od chwili wpisu do rejestru, przy czym obejmuje to nieograniczoną odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania istniejące w chwili jego wpisu do rejestru (art. 114 k.s.h.).
6. Uzyskanie statusu komplementariusza przez dotychczasowego komandytariusza wywiera ten skutek, że komandytariusz ponosi odpowiedzialność w takim samym stopniu, jak komplementariusz (art. 115 k.s.h.).
7. Zawarcie umowy spółki komandytowej z przedsiębiorcą prowadzącym przedsiębiorstwo skutkuje ograniczeniem odpowiedzialności komandytariusza do zobowiązań powstałych od chwili wpisania spółki do rejestru; za wszystkie zobowiązania powstałe przed wpisem do rejestru komandytariusz ponosi odpowiedzialność osobistą i nieograniczoną (art. 116 k.s.h.).
8. Podjęcie czynności reprezentacyjnych przez komandytariusza bez ujawnienia pełnomocnictwa lub z przekroczeniem granic umocowania, albo działania bez umocowania skutkuje nieograniczoną odpowiedzialnością komandytariusza wobec osób trzecich (art. 118 k.s.h.).
9. Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki przed dniem połączenia. Tym samym komandytariusz odpowiada subsydiarnie wobec wierzycieli spółki , solidarnie ze spółką przejmującą albo spółką nowo zawiązaną przez okres trzech lat , licząc od dnia połączenia (art. 525 § 1 k.s.h.).
10. Komandytariusz odpowiada za zobowiązania w przypadku śmierci wspólnika jawnego z przyznaniem spadkobiercom statusu komandytariusza. Jest to jeden ze sposobów przekształcenia spółki jawnej w spółkę komandytową. Jeżeli dojdzie do takiego przekształcenia za zobowiązania powstałe przed uzyskaniem statusu komandytariusza, nowi komandytariusze ponoszą odpowiedzialność nieograniczoną, tak jak wspólnik spółki jawnej według przepisów prawa spadkowego (art. 583 k.s.h.).
11. Przekształcenie spółki osobowej spółki partnerskiej w spółkę komandytową wiąże się z odpowiedzialnością komandytariuszy przez trzy lata od dnia przekształcenia na takich zasadach jak wspólnicy przekształcanej spółki jawnej lub partnerskiej (art. 584 k.s.h.).

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny