Nie podlega dyskusji twierdzenie, że każda spółka handlowa prowadzi swą działalność w oparciu o wniesione wkłady. Jak stanowi art. 3 k.s.h., przez umowę spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób.

W art. 25 k.s.h., wskazano, aby w umowie spółki zostały zawarte postanowienia dotyczące wniesienia wkładów wraz z określeniem ich wartości.

Istotne: Tym różni się zdolność wkładowa spółek osobowych od zdolności wkładowej spółek kapitałowych, przy czym wyjątkiem w tym względzie jest prosta spółka akcyjna, że w tych pierwszych aportem mogą być usługi, praca lub prawa niezbywalne.

Wkład wspólnika może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub praw, w tym praw obligacyjnych, takich jak obligacje, udziały, akcje czy praw niematerialnych, takich jak prawo z rejestracji znaku towarowego, czy know-how, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki (art. 48 § 2 k.s.h.).

Istotne:  Z praktyki rynkowej wynika, że najczęściej wnoszone są wkłady pieniężne, które są obligatoryjnie przy umowie zawieranej lub zmienianej przy wykorzystaniu wzorca umowy.

Jeżeli nic innego nie wynika z umowy spółki uważa się, że wkłady wspólników są równe (art. 48 § 1 k.s.h.). Wspólnik nie jest uprawniony ani zobowiązany do podwyższania umówionego wkładu (art. 50 § 2 k.s.h.). Oznacza to, że w spółce jawnej nie przewidziano konstrukcji dopłat. Podwyższenie polega natomiast na wniesieniu dodatkowego wkładu.

Istotne: Przeciwdziałanie przez ustawodawcę podwyższaniu przez wspólnika wniesionego wkładu ma na celu zapobieganie niezgodnym czynnościom wspólnika, który podwyższając swój wkład osiągałby większe odsetki niż 5 % od wniesionego udziału zakładowego (art. 53 k.s.h.).

Istnieją dwie podstawowe formy zawarcia umowy spółki. Pierwsza to forma pisemna pod rygorem nieważności (art. 23 k.s.h.). Druga to umowa zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy (art. 23¹ § 1-5 k.s.h.).

Istotne: Spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru (art. 25¹ § 1 k.s.h.), nie zaś z chwilą zawarcia umowy spółki.

Oprócz umowy spółki zawartej w formie pisemnej i przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym zdarzają się sytuacje, gdy umowa spółki przybiera formę aktu notarialnego. Chodzi w szczególności o przypadek wnoszenia do spółki wkładu w postaci nieruchomości. Zastosowanie znajdzie wówczas przepis art. 158 k.c. W świetle tego przepisu umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.

Podobnie jest w razie wnoszenia do spółki jawnej przedsiębiorstwa. Wówczas umowa spółki wymaga formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 75¹ § 1 k.c.).

CO NA TO SĄD?

Sąd Najwyższy w wyroku z 25 listopada 2011 r., II CSK 77/11, Lexis.pl nr 3906000 wyraził pogląd, że przewidziane w art. 158 k.c. wymaganie zachowania formy aktu notarialnego dotyczy wszelkich umów zobowiązujących do przeniesienia własności nieruchomości, zarówno nazwanych, jak i nienazwanych.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

W umowie spółki jawnej określono, że wkładem wspólnika Sylwestra Miłka jest praca własna oraz komputer stacjonarny wnoszony do używania. Wartość wkładu ustalono na kwotę 10.000,00 zł. Z kolei wkładem Grzegorza Paconia jest nieruchomość o wartości 500.000,00 zł. Wspólnicy zastanawiają się w związku z powyższym z jaką chwilą przechodzą na własność spółki poszczególne wkłady. Inna wątpliwość dotyczy tego, w jakiej formie zawrzeć umowę spółki, czy wystarczy zwykła forma pisemna przewidziana dla spółki jawnej, czy też wymagana jest inna forma szczególna. Odpowiadając na te wątpliwości należy zająć stanowisko, że umowa spółki w przedmiocie wniesienia wkładów ma charakter zobowiązująco-rozporządzający. Oznacza to, że sama umowa spółki przenosi na jej własność wniesione wkłady, w tym prawo do używania komputera. Z chwilą zawarcia umowy wspólnik Sylwester Miłek powinien wydać więc spółce komputer. Skoro jednak spółka jeszcze nie istnieje, albowiem niezbędny jest do tego konstytutywny wpis do sądu rejestrowego, wkłady przejdą na własność spółki dopiero z chwilą wpisu do KRS. Czym innym jest zatem moment wydania przedmiotu wkładu, a czym innym przejście własności wkładu na spółkę. Zwykła forma pisemna nie jest wystarczająca dla skutecznego zawarcia umowy spółki. Do spółki wnoszony jest bowiem wkład niepieniężny w postaci nieruchomości, co obliguje do zawarcia umowy spółki w formie aktu notarialnego (art. 155-158 k.c.).

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Umowa spółki pełni podwójną rolę. Jest bowiem warunkiem powstania spółki. Jednocześnie po jest utworzeniu umożliwia dokonanie wpisu do KRS.
2. Brak zawarcia zobowiązania do wniesienia wkładu w umowie spółki powoduje jej nieważność. Tym samym nie ma możliwości powstania spółek bezwkładowych.
3. Prawa, które wspólnik zobowiązuje się wnieść do spółki uważa się za przeniesione na spółkę (art. 48 § 3 k.s.h.).
4. Spółka jest w pełni uprawniona do żądania wydania przedmiotu wkładu, w tym żądania wydania pożytków wynikających z wnoszonego prawa np. czynszu najmu z nieruchomości, chociażby prawo to znajdowało się we władaniu wspólnika.
5. Jeżeli wspólnik zobowiązał się wnieść tytułem wkładu do spółki rzeczy inne niż pieniądze na własność lub do używania, wówczas do jego obowiązku świadczenia i ryzyka przypadkowej utraty przedmiotu świadczenia stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży lub o najmie (art. 49 § 1 k.s.h.). W przepisie tym jest mowa o wkładach niepieniężnych.
6. Dopiero prawomocny wpis do KRS pozwala stwierdzić, że wkłady przeszły na własność spółki.
7. Wspólnicy samodzielnie decydują o wartości wnoszonych wkładów według ich wartości rynkowej lub zbywczej.
8. Wniesienie wkładów niepieniężnych, czy to w charakterze praw na dobrach niematerialnych, czy też rzeczy np. prawa własności do samochodu zawsze stanowi czynność zobowiązująco-rozporządzającą. Jest tak niezależnie od tego czy przeniesienie prawa następuje na własność czy do używania.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny