Już na wstępie należy zaznaczyć, że wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie mogą w umowie tej spółki sprzeciwić się zbyciu udziałów. Takie postanowienie umowy byłoby sprzeczne z art. 57 § 1 k.c. Przepis ten nie zezwala na wyłączenie uprawnienia do sprzedaży udziałów.

Istotne: Powołany przepis kodeksu cywilnego jest o tyle ważny, że jak stanowi art. 2 k.s.h., w sprawach nieuregulowanych w ustawie Kodeks spółek handlowych stosuje się wprost przepisy Kodeksu cywilnego. Jeżeli natomiast wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej, przepisy Kodeksu cywilnego stosuje się odpowiednio.

Skuteczne zablokowanie w umowie spółki zbycia udziałów nie jest więc możliwe. Art. 57 § 1 k.c. przewiduje bowiem, że nie można przez czynność prawną wyłączyć ani ograniczyć uprawnienia do przeniesienia, obciążenia, zmiany lub zniesienia prawa, jeżeli według ustawy prawo to jest zbywalne.

Wspólnicy spółki z o.o., jako spółki kapitałowej mogą swobodnie sprzedawać swoje udziały innym wspólnikom, a nawet osobom trzecim. Udziały w spółce z o.o. są zatem prawami podlegającymi obrotowi, czyli z mocy ustawy są zbywalne (patrz art. 180 k.s.h.).

Istotne: Chociaż udziały podlegają obrotowi, to zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć (art. 182 § 1 k.s.h.). Innymi słowy, umowa spółki może wymagać zgody na sprzedaż udziału, albo w inny sposób ją ograniczać, ale nie może całkowicie wyłączyć możliwości przeprowadzenia tej transakcji.

Wprowadzenie do umowy spółki zakazu zbycia jest więc dotknięte wadą w tej części, w związku z czym takie postanowienie umowne jest nieważne (art. 58 § 1 i 3 w zw. z art. 57 k.c.).

CO NA TO SĄD?

Sąd Najwyższy w wyroku z 1 grudnia 2011 r. (I CSK 132/11. Lexis.pl nr 2798428) wyraził pogląd, że rozwiązanie zawarte w art. 182 k.s.h. jest zsynchronizowane z art. 57 § 1 k.c. W praktyce nie oznacza to nic innego, jak za sprzeczne z ustawą regulacje umowne, które bezpośrednio lub pośrednio wyłączają zbywalność udziałów.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WZIĘTY

Istnieje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z trzema wspólnikami. Paweł Jaskoński ma 100 udziałów po 50 zł. Jacek Miłek ma 70 udziałów po 50 zł. Waldemar Ciszewski ma 60 udziałów po 50 zł. Umowa spółki zawiera zakaz zbywania udziałów przez wszystkich wspólników w celu zapobiegnięciu zmianom w składzie wspólników. Udziały podlegają jedynie dziedziczeniu i oddawaniu w zastaw. Po pewnym czasie Jacek Miłek doszedł do wniosku, że nie chce dłużej wiązać się ze spółką. Postanowił zbyć udziały Markowi Wilkowi. Jednakże Waldemar Ciszewski sprzeciwia się tej transakcji. Jak wyżej wykazano, Waldemar Ciszewski nie może skutecznie przeszkodzić transakcji zbycia udziałów, ponieważ część umowy zakazująca zbywania udziałów jest sprzeczna z obowiązującymi przepisami Kodeksu cywilnego i Kodeksu spółek handlowych.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie mogą zawierać klauzul umownych, mocą których zbycie udziału lub chociażby części udziału jest zabronione.
2. Przepisy Kodeksu cywilnego są stosowane wprost, jeżeli przepisy Kodeksu spółek handlowych nie regulują danej sytuacji albo regulacja jest częściowa.
3. Przepisy Kodeksu cywilnego stosuje się odpowiednio, jeżeli wymaga tego właściwość stosunku prawnego spółki handlowej. Odpowiednio oznacza więc modyfikację przepisów Kodeksu cywilnego lub zastosowanie z wyłączeniem pewnej części tych przepisów.
4. Udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością są co do zasady zbywalne. Umowa spółki może jedynie wprowadzić konieczność uzyskania zgody spółki za zbycie udziałów lub określić inne reguły ograniczenia zbywalności.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny