Dematerializacja akcji w prostej spółce akcyjnej – wybrane aspekty prawne

Dematerializacja akcji w prostej spółce akcyjnej – wybrane aspekty prawne

utworzone przez | sty 20, 2023 | Prawo spółek

Gdyby ktoś chciał nabyć akcje prostej spółki akcyjnej, to musi liczyć się z tym, że podmioty uprawnione nie wydadzą mu tradycyjnej formy dokumentu, czyli ogólnie przyjętej powszechnie formy pisma papierowego, a jedynie login lub inny elektroniczny nośnik informacji, który potwierdzi dokonanie wpisu akcji w systemie elektronicznym (art. 30029 § 1 k.s.h.).

Istotne: Od 1 marca 2021 r., akcje prostej spółki akcyjnej uległy dematerializacji. Stało się tak, ponieważ dziedziny życia, takie jak relacje korporacyjne, podlegają nieubłaganemu procesowi cyfryzacji. Nadto dematerializacja zwiększa bezpieczeństwo i pewność obrotu akcjami, uproszczony zostaje realizm obrotu i sposób wykonywania praw z akcji, a co najważniejsze, brak jest kosztów druku, przy jednoczesnej przejrzystości akcjonariatu nabywającego akcje.

Oprócz akcji, w aktualnym porządku prawnym obowiązującym na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, funkcjonuje coś takiego, jak warranty subskrypcyjne. Są to po prostu dokumenty, zwane papierami wartościowymi, które uprawniają ich posiadacza do objęcia akcji z wyłączeniem prawa pierwszeństwa (prawa poboru) przysługującego dotychczasowym akcjonariuszom (art. 300119 § 1 k.s.h.).

Istotne: Prosta spółka akcyjna ma zakaz wydawania – nie tylko dokumentów papierowych na akcje, ale także dokumentów na warranty subskrypcyjne i inne tytułów uczestnictwa w dochodach lub podziale majątku spółki (art. 30029 § 1 k.s.h.). Jeżeli osoby uprawnione do prowadzenia spraw lub reprezentowani spółki postąpią jednak wbrew istniejącym ograniczeniom, wówczas grozi im grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy (art. 5891 k.s.h.).

W art. 30030 § 1 k.s.h., zawarto obowiązek rejestracji akcji w rejestrze akcjonariuszy. Przy czym w przypadku objęcia akcji wpis do rejestru akcjonariuszy następuje po wpisie spółki do rejestru albo wpisie do rejestru nowej emisji akcji (30030 § 2 k.s.h.).

Istotne: Akcje powstają na skutek utworzenia prostej spółki akcyjnej albo na skutek emisji nowych akcji. Zatem wpis akcji do rejestru akcjonariuszy musi zostać poprzedzony rejestracją spółki w KRS albo zarejestrowaniem w KRS nowej emisji akcji. Jeżeli jednak dokonanie wpisu łączyłoby się z koniecznością usunięcia jakiejś przeszkody, wtedy  wpis powinien być dokonany w terminie 7 dni od dnia jej usunięcia (art. 30034 § 1 zd. drugie k.s.h.).

Wyłącznie dwie kategorie podmiotów jest uprawnione prowadzenia rejestru akcjonariuszy. W art. 4 ust. 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi wskazano, że takim podmiotem uprawnionym jest podmiot uprawniony na podstawie tej ustawy do prowadzenia rachunku papierów wartościowych (art. 30031 § 1 pkt 1 i 2 k.s.h.).  Mogą to więc być przykładowo domy maklerskie i banki prowadzące działalność maklerską, banki powiernicze, zagraniczne firmy inwestycyjne i zagraniczne osoby prawne prowadzące działalność maklerską na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w formie oddziału, Krajowy Depozyt, spółkę, której Krajowy Depozyt przekazał wykonywanie czynności z zakresu zadań, o których mowa w art. 48 ust. 1 pkt 1 ustawy, oraz Narodowy Bank Polski i inne. Drugim podmiotem uprawnionym do wykonywania tego typu czynności są notariusze.

Istotne: Zadania podmiotu prowadzącego rejestr akcjonariuszy polegają na zapewnieniu zgodności liczby akcji zarejestrowanych w rejestrze z liczbą wyemitowanych akcji oraz dokonywanie wpisów zmian danych (art. 30031 § 2 k.s.h.).

Jak już wskazano, rejestr akcjonariuszy prostej spółki akcyjnej jest prowadzony w postaci elektronicznej, która może mieć formę rozproszonej i scentralizowanej bazy danych.

Istotne: Bez względu na to, czy rejestr jest prowadzony w formie uproszczonej, czy scentralizowanej bazy danych, podmiot prowadzący rejestr jest zobowiązany do zapewnienia bezpieczeństwa i integralności zawartych w nim danych (art. 30031 § 3-4 k.s.h.).

Obowiązek prowadzenia rejestru akcjonariuszy łączy się z obowiązkiem wyboru podmiotu, który będzie prowadził ten rejestr na podstawie zawartej umowy. Decyzję w tym zakresie podejmuje zarząd albo rada dyrektorów w drodze uchwały. Decyzję taką może także powziąć uprawniony pełnomocnik. Jeżeli natomiast kwestia ta dotyczy spółki, która jest zawiązywania, wyboru dokonują akcjonariusze (art. 30031 § 5 k.s.h.).

Prowadzenie rejestru akcjonariuszy powiązane jest z koniecznością zawarcia umowy z podmiotem uprawnionym w tym zakresie. Istnieje także możliwość rozwiązania umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy, ale wyłącznie pod warunkiem zawarcia nowej umowy (art. 30032 § 2 k.s.h.). Jeżeli rozwiązanie tego typu umowy zostało jednak podjęte przez podmiot prowadzący rejestr akcjonariuszy, to musi to nastąpić obligatoryjnie w oparciu o ważne powody, z zachowaniem terminu wypowiedzenia nie krótszego niż trzy miesiące (art. 30032 § 2 zdanie drugie k.s.h.).

Kwestie elementów, procedury dokonywania wpisów w rejestrze akcjonariuszy przez podmioty uprawnione, czy też jawności rejestru, który jest jawny co do zasady dla spółki i każdego akcjonariusza za pośrednictwem podmiotu uprawnionego regulują art. (30033-35 k.s.h.). Aspekty te zostały jednakże pominięte w niniejszym artykule, z uwagi na jego ograniczoną zawartość.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

Walne zgromadzenie prostej spółki akcyjnej WALETA podjęło uchwałę o wyemitowaniu nowych akcji. Wbrew aktualnym przepisom nie zawarto umowy z podmiotem uprawnionym do prowadzenia elektronicznego rejestru akcjonariuszy, którzy prowadzą rejestr akcji w obowiązkowej formie zdematerializowanej. Decyzja co do wyboru podmiotu uprawnionego do prowadzenia rejestru akcjonariuszy, należała do rady dyrektorów na mocy postanowień umowy spółki. W związku z tym odpowiedzialność za brak zawarcia umowy ze stosownym podmiotem prowadzącym elektroniczny rejestr akcji poniosą członkowie rady dyrektorów na zasadzie art. 5891 k.s.h.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

  1. Inne tytuły uczestnictwa w dochodach lub podziale majątku spółki oprócz akcji, to np. świadectwa depozytowe, świadectwa tymczasowe.
  2. Cel prowadzenia rejestru akcjonariuszy wynika z konieczności ewidencjonowania akcji, które nie mają formy dokumentu. Niedopełnienie wszakże tego obowiązku wyklucza możliwość korzystania z praw przysługujących akcjonariuszowi.
  3. Chociaż kodeks nie określa terminu maksymalnego na dokonanie wpisu do rejestru emisji akcji, to zgodnie z art. 455 k.c. w zw. z art. 2 k.s.h, powinno to nastąpić niezwłocznie po wezwaniu dłużnika (np. przez sąd rejestrowy lub akcjonariusza) do wykonania zobowiązania.
  4. Zawarcie umowy na co do wyboru podmiotu mającego prowadzić rejestr akcjonariuszy wymaga uzyskania zgody walnego zgromadzenia. Dopiero drugim krokiem jest zawarcie stosownej umowy o prowadzenie rejestru.
  5. Główne postanowienia umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy powinny zawierać co najmniej:
  • doprecyzowanie terminu na dokonanie pierwszego wpisu do rejestru, w związku z zarejestrowaniem spółki lub zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego spółki;
  • wskazanie konkretnych dokumentów, które będą stanowiły podstawę wpisu zmian w rejestrze akcjonariuszy
  • określenie procedury postępowania prowadzącego rejestr po otrzymaniu zawiadomienia skutkującego zmianą wpisu, a także terminów podejmowania czynności; uregulowanie tej kwestii jest o tyle istotne, że od wpisu w rejestrze zależy przeniesienie praw do akcji – wpis zgodnie z art. 30037 § 1 k.s.h., ma co do zasady charakter konstytutywny;
  • ustalenie sposobu zawiadamiania przez prowadzącego rejestr zainteresowanych osób o dokonanych wpisach;
  • określenie zasad zwrotu kosztów prowadzącego rejestr oraz samego katalogu kosztów;
  • zasady wyliczania wynagrodzenia prowadzącego rejestr, w tym czy jest ono liczone od każdego wpisu;
  • wyodrębnienie szczegółowych wymogów zabezpieczania danych, w tym danych osobowych oraz możliwości kontroli przez spółkę ich spełniania;
  • uregulowanie zasad przekazywania danych spółce i akcjonariuszom, w tym z punktu widzenia zachowania bezpieczeństwa i integralności danych;
  • wskazanie terminów udzielania informacji w trybie 30035 k.s.h.
  • art. 3286 § 1 k.s.h., przewiduje instytucję imiennego świadectwa rejestrowego wystawianego przez podmiot prowadzący rejestr akcjonariuszy spółki akcyjnej. Cel wystawienia wskazywany jest w treści świadectwa. Jednocześnie jednak regulacja prostej spółki akcyjnej nie przewiduje tego typu uprawnienia dla prowadzącego rejestr akcjonariuszy. Na mocy obowiązujących przepisów zasadne jest jednakże, że brak jest przeszkód co do wykreowania takiego dokumentu na mocy umowy. Tworzenie odpowiednich postanowień umowy prostej spółki akcyjnej może obywać się na mocy postanowień obowiązujących na gruncie regulacji spółki akcyjnej. Niezbędne dla istoty takiego dokumentu jest uregulowanie w umowie konsekwencji jego wystawienia. Konieczne jest także ustalenie, że w okresie ważności wystawionego świadectwa (albo do zwrotu świadectwa wystawcy) akcje wskazane w świadectwie nie mogą być przedmiotem rozporządzeń, podobnie jak zostało to uregulowane w 3287 § 1 k.s.h.;
  • podkreślenie możliwości ustanowienia blokady na akcjach na określony okres, uniemożliwiającej rozporządzanie akcjami;
  • wyodrębnienie konkretnych podstaw rozwiązania umowy przez prowadzącego rejestr jako skonkretyzowanie „ważnych powodów” wskazanych w art. 30032 § 2 k.s.h.;
  • uregulowanie przekazania danych przy zmianie podmiotu prowadzącego rejestr;
  • ustalenie zasad dotyczących konfliktów interesów, zwłaszcza gdy zarówno spółka, jak i akcjonariusz są klientami prowadzącego rejestr;
  • uregulowanie zasad przeprowadzania tzw. procedury KYC (ang. know your client) oraz konsekwencji braku możliwości jej przeprowadzenia lub negatywnego wyniku takiej procedury.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny

Autor Mariusz Korcyl Radca Prawny

Mariusz Korcyl

Radca prawny z pasją, ze szczególnym uwzględnieniem prawa spółek!

 

0 komentarzy

Wyślij komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *