Przepis art. 300¹¹⁰  § 1 k.s.h., stanowi, że umowa spółki może upoważnić zarząd, na okres nie dłuższy niż pięć lat, do emisji akcji na zasadach określonych w niniejszym dziale. Zarząd może wykonać udzielone upoważnienie przez dokonanie jednej albo kilku kolejnych emisji akcji w ten sposób, że nie przekroczą one jednej czwartej ogólnej liczby akcji wyemitowanych przez spółkę na dzień udzielenia upoważnienia.

Istotne: Wskazany wyżej szczególny tryb emisji akcji przez zarząd bądź radę dyrektorów nazywany jest autoryzowaną emisją akcji. Dniem udzielenia upoważnienia jest zaś dzień rejestracji zmiany umowy spółki przewidującej autoryzację (art. 300¹⁰² § 1 k.s.h.).

Jeżeli upoważnienie zarządu do autoryzacji nie było wcześniej przewidziane w umowie spółki, wymagane jest wprowadzenie tego trybu na podstawie zmiany umowy spółki. Natomiast okres upoważnienia zarządu lub rady dyrektorów do emisji akcji może obejmować kolejne okresy, z tym jednak zastrzeżeniem, że nie mogą być one dłuższe niż pięć lat. Udzielenie upoważnienia wymaga zmiany umowy spółki (art. 300¹¹⁰ § 2 k.s.h.).

Istotne: Zarząd bądź rada dyrektorów nie musi oczywiście wykorzystać całego przyznanego mu limitu liczby akcji w ramach emisji jednorazowej. Może to bowiem zrobić na zasadzie jednej lub kilku emisji do momentu, gdy limit ten się wyczerpie. Przy ustalaniu, czy limit został wyczerpany nie uwzględnia się jednakże zarówno emisji akcji dokonywanych przez walne zgromadzenie, jak i emisji dokonanych przez zarząd na podstawie uprzednio udzielonych mu upoważnień.

Zarząd może emitować akcje tylko w zamian za wkłady pieniężne, chyba że upoważnienie do emisji akcji przewiduje możliwość objęcia akcji za wkłady niepieniężne (art. 300¹¹⁰ § 4 k.s.h.).

Istotne: W kontekście powyższego przepisu znamienne jest, że zarząd ani rada dyrektorów nie może zostać upoważniony do emisji akcji uprzywilejowanych ani też do przyznawania akcjonariuszom uprawnień indywidualnych. Wynika to z dopuszczalności emisji w trybie autoryzowanym wyłącznie akcji zwykłych. Nie jest także możliwe objęcie akcji w tym trybie przez obligatariuszy obligacji zamiennych lub obligacji z prawem pierwszeństwa, osobom, które uzyskały te prawa na podstawie umowy zawartej ze spółką oraz posiadaczom warrantów subskrypcyjnych, albowiem emisja akcji w stosunku do tych osób może nastąpić wyłącznie w trybie emisji warunkowej na zasadzie art. 300¹¹⁴ k.s.h.

Co ważne, uchwała walnego zgromadzenia dotycząca zmiany umowy spółki przewidująca upoważnienie zarządu do emisji akcji powinna być umotywowana.

Istotne: W protokole sporządzonym przez notariusza powinny być wskazane przyczyny uzasadniające wprowadzenie do umowy spółki upoważnienia dla zarządu lub rady dyrektorów do dokonywania emisji akcji. Takim motywem może być usprawnienie emisji akcji lub zwiększenie korzyści dla akcjonariuszy.

Specyfika autoryzacji akcji wynika z faktu, że każda emisja akcji dokonywana w granicach zawartego w umowie spółki upoważnienia nie wymaga konieczności podejmowania odrębnej uchwały przez walne zgromadzenie. W ten sposób uchwała zarządu lub rady dyrektorów zastępuje uchwałę walnego zgromadzenia.

Istotne: Zarząd lub rada dyrektorów decyduje co do zasady na podstawie umownej autoryzacji o wszystkich sprawach związanych z emisją akcji, chyba że przepisy lub udzielone upoważnienie zawierają odmienne postanowienia (art. 300¹¹² k.s.h.).

Autoryzowana emisja akcji wiąże się z prawem poboru, czyli prawem pierwszeństwa w nabywaniu nowych akcji, przyznanym poszczególnym akcjonariuszom. Jeżeli prawo takie nie zostało wyłączone w umowie spółki, to zarząd lub rada dyrektorów w ramach udzielonego upoważnienia, po prostu stosuje prawo poboru. Z kolei w sytuacji, gdy umowa spółki nie zawiera wyraźnego postanowienia, które upoważniałoby zarząd lub radę dyrektorów do pozbawienia akcjonariuszy prawa poboru w całości lub części, wówczas wymagana jest uchwała akcjonariuszy, podjęta wyłącznie w interesie spółki oraz z zachowaniem kwalifikowanej większości 4/5 głosów (art. 300¹¹³ § 1 w zw. z art. 300¹⁰⁶ § 2 k.s.h.).

Istotne: Upoważnienie zarządu lub rady dyrektorów do pozbawienia prawa poboru w całości lub części nie może zatem pozostawać jedynie w sferze domniemania, ale musi wynikać wprost z postanowień umowy spółki. Jeżeli brak jest takiego upoważnienia w umowie spółki, odpowiednią uchwałę w tym względzie musi podjąć walne zgromadzenie, co wiąże się ze zmianą umowy spółki.

Jeżeli umowa spółki przewiduje upoważnienie zarządu lub rady dyrektorów do pozbawienia prawa poboru w całości bądź w części, to tym samym może to nastąpić w drodze stosownej uchwały podjętej przez te organy. Uchwała taka może być podjęta, gdy przemawia za tym interes spółki (art. 300¹¹³ § 2 in media k.s.h.).

CO NA TO SĄD?

Według wyroku SN z dnia 15 marca 2002 r., II CKN 919/99, LexPolonica nr 358613, „skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie, wynikające z błędnego przekonania co do przysługiwania powodowi określonych uprawnień, ryzyko naruszenia w przyszłości jego praw. W przypadku gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym powodowi służy roszczenie o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie, znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego”.

PRZYKŁAD Z ŻYCIA WŹIĘTY

Umowa prostej spółki akcyjnej SIGMA przewiduje, że rada dyrektorów upoważniona jest do emisji akcji na okres dwóch lat. Termin ten liczony jest od dnia 15 czerwca 2020 r., tj. od dnia rejestracji zmiany umowy spółki zawierającej upoważnienie do autoryzacji. Ogólna liczba akcji wyemitowanych przez spółkę na dzień udzielenia upoważnienia udzielonego radzie dyrektorów wynosi 100 akcji, które nie mają wartości nominalnej zgodnie z art. 300² § 3 k.s.h. W dniu 10 grudnia 2021 r., rada dyrektorów wyemitowała 20 akcji. Ponowiła tą czynność w dniu 20 maja 2022 r., poprzez emisję kolejnych 30 akcji. Podobnie w dniu 30 lipca 2022 r., doszło do emisji kolejnych 10 akcji. Należy zauważyć, że rada dyrektorów postąpiła wbrew udzielonym jej kompetencjom. Po pierwsze, przekroczyła bowiem limit jednej czwartej ogólnej liczby akcji, czyli ¼ ze 100 akcji, co daje dopuszczalną liczbę możliwej emisji przez radę dyrektorów wynoszącą 25 akcji w ciągu dwóch lat. Po drugie, przekroczony został termin dwóch lat dopuszczający emisję akcji przez radę dyrektorów. Termin ten skończył się w dniu 15 czerwca 2022 r. (art. 112 k.c.). W tej sytuacji emisja z dnia 20 maja 2022 r., w części dotyczącej 25 akcji oraz z dnia 30 listopada 2022 r., w części dotyczącej wszystkich 10 akcji nie doszła do skutku.

PODSUMOWANIE – PORADNIK PRAKTYCZNY

1. Autoryzowana emisja akcji prostej spółki akcyjnej stanowi odpowiednik podwyższenia w granicach kapitału docelowego w spółce akcyjnej.
2. Autoryzacja to upoważnienie zarządu bądź rady dyrektorów do emisji nowych akcji na podstawie upoważnienia wyrażonego w umowie spółki.
3. Emisja nowych akcji przez zarząd bądź radę dyrektorów dopuszczalna jest jedynie w ramach trybu „zwykłego” uproszczonego oraz trybu warunkowego.
4. Po upływie maksymalnego okresu pięcioletniego, możliwe jest kolejne „odnowienie” upoważnienia dla zarządu lub rady dyrektorów do emisji nowych akcji. Co do zasady kolejne okresy pięcioletnie nie są limitowane w żaden sposób, a wymagają jedynie zmiany umowy spółki i odpowiedniego umotywowania. Jednocześnie nie jest możliwe wprowadzenie do umowy spółki postanowienia, mocą którego upoważnienie będzie obowiązywać na kolejne okresy po zakończeniu okresu pięcioletniego, a także automatycznego przedłużania upoważnienia bez zmiany umowy spółki.
5. Emisja uproszczona 1/4 ogólnej liczby akcji może zostać przeprowadzona jednorazowo w całości lub podzielona na części. Uproszczona emisja akcji wymaga wniesienia wkładów pieniężnych, co jest zasadą. Jednakże umowa spółki może dopuszczać wniesienie wkładów niepieniężnych przeznaczonych na pokrycie emisji nowych akcji.
6. Przykładowe uzasadnienie uchwały o umotywowaniu zarządu do emisji nowych akcji może brzmieć następująco: Wola zapewnienia spółce elastycznego narzędzia, który ułatwi i usprawni procedurę finansowania bieżącej działalności, zapewni dostosowanie wielkości i momentu emisji akcji do warunków i aktualnych potrzeb, a przy tym skróci czas niezbędny do pozyskania kolejnej transzy, obniży koszty i dostosuje cenę emisyjną do popytu na oferowane akcje mając na uwadze sytuację na rynku – uzasadnia upoważnienie zarządu do emisji nowych akcji przez kolejne pięć lat.
7. Uchwała zarządu lub rady dyrektorów powinna zawierać:

• liczbę, serię i numery akcji;
• cenę emisyjną akcji lub upoważnienie zarządu albo rady dyrektorów do oznaczenia ceny akcji;
• datę, od której nowe akcje mają uczestniczyć w dywidendzie;
• terminy i sposób wnoszenia wkładów na pokrycie obejmowanych akcji lub upoważnienie zarządu albo rady dyrektorów do wskazania tych terminów w umowie objęcia akcji;
• przedmiot wkładów niepieniężnych oraz osoby, które mają objąć akcje za takie wkłady, łącznie z podaniem liczby akcji, które mają przypaść każdej z nich, jeżeli akcje mają być objęte za wkłady niepieniężne (tylko jeśli autoryzacja dla zarządu do przeprowadzenia emisji uproszczonej dopuszcza wniesienie wkładów niepieniężnych);
• jeżeli przedmiotem wkładu niepieniężnego jest świadczenie pracy lub usług – także rodzaj i czas świadczenia pracy lub usług (zob. powyżej – jeśli zezwala na to autoryzacja w umowie spółki).

8. Uchwała o uproszczonej emisji akcji powinna być podjęta:

• jeżeli wszyscy członkowie organu zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu organu albo głosowaniu na piśmie albo przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość (art. 300⁵⁸ § 1 k.s.h.);
• bezwzględną większością głosów, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej (art. 300⁵⁸ § 4 k.s.h.);
• w przypadku podejmowania tej uchwały przez radę dyrektorów – przy obecności przynajmniej połowy jej członków (art. 300⁵⁸ § 2 k.s.h.), chyba że umowa tej spółki przewiduje wymagania surowsze.

9. Upoważnienie zarządu lub rady dyrektorów do pozbawienia prawa poboru powoduje, że akcjonariusze zostają całkowicie pozbawieni prawa do decydowania w tym zakresie.

Autor: dr Mariusz Korcyl

Radca Prawny